هیدروپس اندولنفاتیک چیست؟ علل، علائم و روش‌های درمان

هیدروپس اندولنفاتیک (Endolymphatic Hydrops) یک اختلال در گوش داخلی است که با افزایش فشار مایع اندولنف در سیستم وستیبولار و حلزونی همراه است. این وضعیت می‌تواند باعث بروز علائمی مانند سرگیجه‌های حمله‌ای، وزوز گوش، احساس پری در گوش و کاهش شنوایی شود.

اگرچه هیدروپس اندولنفاتیک به‌تنهایی یک بیماری محسوب نمی‌شود، اما اغلب با بیماری منیر (Ménière’s Disease) در ارتباط است. در این مقاله، به بررسی دقیق این وضعیت، عوامل مؤثر در ایجاد آن، علائم رایج، و روش‌های درمانی موجود خواهیم پرداخت.

هیدروپس اندولنفاتیک چیست؟

در گوش داخلی، دو نوع مایع اصلی وجود دارد: پری‌لنف و اندولنف. این مایعات در حفظ تعادل و شنوایی نقش حیاتی دارند. زمانی که تعادل حجم یا فشار مایع اندولنف به هم می‌ریزد، مایع در فضاهای گوش داخلی تجمع می‌یابد که به آن “هیدروپس” گفته می‌شود.

این اختلال می‌تواند عملکرد سلول‌های حسی گوش داخلی را مختل کرده و منجر به بروز علائم ناپایدار و گاه ناتوان‌کننده شود.

علائم هیدروپس اندولنفاتیک

علائم هیدروپس اندولنفاتیک معمولاً به‌صورت دوره‌ای و ناگهانی بروز می‌کنند و می‌توانند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره بیمار داشته باشند. این علائم ممکن است ابتدا خفیف و گذرا باشند اما در صورت پیشرفت بیماری، شدت و تکرار آن‌ها افزایش می‌یابد. علائم این اختلال معمولاً به‌صورت دوره‌ای ظاهر می‌شوند و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابند:

• سرگیجه‌های چرخشی (Vertigo)
• وزوز گوش (Tinnitus)
• احساس پری یا فشار در گوش
• کاهش شنوایی، به‌ویژه در فرکانس‌های پایین
• عدم تعادل هنگام راه رفتن یا ایستادن
• در برخی بیماران: حالت تهوع، حساسیت به صدا، یا سردرد

علل بروز هیدروپس اندولنفاتیک

عوامل متعددی ممکن است در ایجاد یا تشدید این وضعیت نقش داشته باشند:

1. بیماری منیر

هیدروپس اندولنفاتیک به‌عنوان مکانیسم زمینه‌ای بیماری منیر شناخته می‌شود که یکی از مهم‌ترین علل آن است.

2. عفونت‌های ویروسی گوش

ویروس‌هایی مانند هرپس ممکن است باعث آسیب به سیستم اندولنف شده و موجب افزایش فشار مایع شوند.

3. آسیب‌دیدگی گوش یا سر

ضربه به سر یا جراحی‌های گوش می‌توانند تعادل مایعات را بر هم بزنند.

4. اختلالات خودایمنی

در برخی موارد، سیستم ایمنی بدن به ساختارهای گوش داخلی حمله کرده و باعث التهاب و تجمع مایع می‌شود.

5. مشکلات مادرزادی یا ژنتیکی

در برخی افراد، این اختلال به‌صورت ارثی یا مادرزادی بروز می‌کند.

روش‌های تشخیص هیدروپس اندولنفاتیک

تشخیص این اختلال نیازمند ارزیابی دقیق علائم و انجام تست‌های تخصصی است:

• ادیومتری (شنوایی‌سنجی): بررسی کاهش شنوایی و نوع آن
• تست VNG یا ENG: بررسی عملکرد تعادلی و حرکات چشم
• ECoG (الکتروکوکلئوگرافی): اندازه‌گیری پاسخ‌های الکتریکی حلزون گوش
• MRI گوش داخلی: برای رد سایر ضایعات ساختاری یا تومورها
• سابقه پزشکی و شرح حال دقیق بیمار

روش‌های درمان هیدروپس اندولنفاتیک

درمان هیدروپس اندولنفاتیک با هدف کنترل علائم، کاهش دفعات حملات و بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود. انتخاب روش درمانی بستگی به شدت بیماری، دفعات بروز حملات و پاسخ بیمار به درمان‌های قبلی دارد. در مراحل اولیه، درمان‌های محافظه‌کارانه مانند دارو و اصلاح سبک زندگی معمولاً پاسخ‌گو هستند. اما در موارد پیشرفته‌تر یا مقاوم به درمان، ممکن است نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر یا حتی مداخلات جراحی باشد.

مهم است که بیماران همکاری فعال با پزشک داشته باشند، به‌ویژه در پیگیری منظم، مصرف دقیق دارو و رعایت توصیه‌های غذایی و رفتاری. در بسیاری از موارد، ترکیبی از چند رویکرد (مثلاً دارودرمانی همراه با توان‌بخشی تعادلی و کاهش مصرف نمک) بهترین نتایج را به‌دنبال دارد.

همچنین باید توجه داشت که هیدروپس اندولنفاتیک ممکن است با سایر اختلالات گوش داخلی مانند بیماری منیر هم‌پوشانی داشته باشد، بنابراین تشخیص دقیق و افتراقی برای انتخاب مسیر درمانی مناسب بسیار حیاتی است.

درمان این بیماری به هدف کنترل علائم و کاهش دفعات حملات تمرکز دارد. بسته به شدت علائم و پاسخ بیمار، روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. درمان دارویی

• داروهای مدر (ادرارآور): مانند هیدروکلروتیازید برای کاهش فشار مایع
• بتاهیستین: برای بهبود جریان خون و کاهش سرگیجه
• داروهای ضد تهوع: مانند دیمن‌هیدرینات یا پرومتازین در زمان حملات
• کورتیکواستروئیدها: در برخی موارد التهابی

2. تغییر سبک زندگی

• کاهش مصرف نمک و کافئین
• مدیریت استرس
• خواب منظم و کافی
• پرهیز از محرک‌هایی مانند الکل، سیگار یا محیط‌های پرسر‌و‌صدا

3. توان‌بخشی تعادلی (Vestibular Rehabilitation)

در صورت عدم تعادل مزمن، تمرین‌های تعادلی تخصصی می‌توانند به بهبود عملکرد سیستم وستیبولار کمک کنند.

4. درمان‌های تهاجمی (در موارد مقاوم)

• تزریق جنتامایسین یا استروئید به گوش میانی برای کاهش عملکرد گوش داخلی معیوب
• جراحی دکمپرشن اندولنفاتیک یا لابیرینکتومی در موارد بسیار شدید

تفاوت هیدروپس اندولنفاتیک و بیماری منیر

گرچه این دو اصطلاح گاهی به‌جای هم استفاده می‌شوند، اما هیدروپس اندولنفاتیک یک وضعیت فیزیولوژیک (افزایش مایع) است که ممکن است منجر به بیماری منیر شود، اما لزوماً همیشه با آن همراه نیست. برخی افراد هیدروپس دارند ولی علائم بالینی منیر را تجربه نمی‌کنند.

نتیجه‌گیری

هیدروپس اندولنفاتیک اختلالی پیچیده و تأثیرگذار بر کیفیت زندگی است، اما با تشخیص صحیح و شروع به‌موقع درمان می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. اگر دچار سرگیجه‌های مکرر، وزوز گوش یا احساس پری در گوش هستید، مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی یا نورولوژیست گام مهمی در مسیر درمان است.

سوالات متداول