تفاوت سکته مغزی و فلج بلز

فلج ناگهانی صورت همیشه می‌تواند باعث نگرانی شدید در بیمار شود، زیرا یکی از اولین چیزهایی که به ذهن می‌رسد، احتمال سکته مغزی (Stroke) است. اما در بسیاری از موارد، علت اصلی این ضعف صورت در واقع فلج بلز (Bell’s Palsy) است که منشأ محیطی دارد و معمولاً موقت و قابل درمان است.
شناخت تفاوت‌های این دو وضعیت برای تشخیص سریع، درمان موثر و کاهش اضطراب بیمار بسیار اهمیت دارد. در این مطلب، تفاوت‌ها، علائم، علت‌ها و روش‌های تشخیص و درمان فلج بلز و سکته مغزی را به زبان ساده اما علمی بررسی می‌کنیم.

فلج بلز (Bell’s Palsy) چیست؟

فلج بلز نوعی فلج محیطی عصب صورت (Facial Nerve Paralysis) است که معمولاً به‌صورت ناگهانی و در یک سمت صورت رخ می‌دهد. علت دقیق آن ناشناخته است، اما اغلب ناشی از التهاب یا ویروس‌هایی مانند هرپس سیمپلکس (Herpes simplex) است که باعث تورم عصب صورت در کانال استخوانی گوش می‌شود.
در نتیجه، عصب قادر به انتقال پیام‌های حرکتی به عضلات صورت نیست و باعث افتادگی گوشه دهان، ناتوانی در بستن چشم یا بالا بردن ابرو در همان سمت می‌شود.

ویژگی‌های شاخص فلج بلز:

• درگیر شدن تمام نیمه‌ی صورت (پیشانی، چشم، لب)
• شروع ناگهانی در عرض چند ساعت
• عدم وجود علائم دیگر در اندام‌ها
• معمولاً بدون درد یا با درد خفیف پشت گوش
• بهبود تدریجی در عرض چند هفته تا چند ماه

توضیحات کامل درباره فلج بل (Bell’s palsy) را اینجا بخوانید

سکته مغزی (Stroke) چیست؟

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و سلول‌های عصبی در آن ناحیه آسیب ببینند. در صورتی که ناحیه‌ی مربوط به حرکات صورت در مغز درگیر شود، بیمار دچار ضعف یا فلج صورت می‌شود.
اما تفاوت مهم این است که در سکته مغزی، فلج ناشی از آسیب مرکزی مغز است و معمولاً همراه با علائم دیگر مانند ضعف دست یا پا، اختلال گفتار یا بینایی است.

ویژگی‌های شاخص سکته مغزی:

• درگیر شدن نیمه‌ی پایین صورت (پیشانی معمولاً سالم می‌ماند)
• وجود علائم همراه: ضعف دست و پا، گیجی، اختلال در گفتار یا تعادل
• بروز بسیار ناگهانی (در عرض چند دقیقه)
• نیاز فوری به مراجعه به اورژانس
• در صورت درمان سریع (در چند ساعت اول) قابل کنترل است

تفاوت‌های اصلی بین فلج بلز و سکته مغزی

روش‌های تشخیص

پزشک متخصص با بررسی سابقه‌ی بیماری، نوع درگیری عضلات صورت و علائم همراه می‌تواند بین این دو افتراق قائل شود.
در برخی موارد برای اطمینان، آزمایش‌ها و تصویربرداری‌هایی مانند:

• MRI یا CT Scan مغز (برای رد سکته مغزی)
• الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی عملکرد عصب صورت
• آزمایش خون برای بررسی التهاب یا عفونت انجام می‌شود.

درمان فلج بلز

درمان زودهنگام در روزهای اول بسیار موثر است. شامل:

• داروهای کورتونی برای کاهش التهاب عصب
• در برخی موارد، داروهای ضدویروس (مثل آцикلوویر)
• فیزیوتراپی و ماساژ عضلات صورت برای پیشگیری از خشکی یا انقباض
• قطره و پماد چشمی برای جلوگیری از خشکی قرنیه در صورتی که پلک بسته نمی‌شود

اغلب بیماران در عرض چند هفته بهبود می‌یابند و کمتر از ۱۵٪ موارد دچار علائم ماندگار می‌شوند.

درمان سکته مغزی

سکته مغزی نیاز به اقدام فوری دارد. هر دقیقه تأخیر می‌تواند باعث از بین رفتن هزاران سلول مغزی شود.
درمان شامل:

• مراجعه فوری به اورژانس (در ۳ تا ۴ ساعت اول)
• تجویز داروهای ضد‌لخته (tPA) در موارد ایسکمیک
• کنترل فشار خون، قند و چربی خون
• توانبخشی گفتار و حرکت در مراحل بعدی

چگونه بین فلج بلز و سکته مغزی تفاوت قائل شویم؟

فلج ناگهانی صورت یکی از علائمی است که بیماران را به شدت نگران می‌کند، زیرا ممکن است نشانه‌ی سکته مغزی باشد. با این حال، در بیشتر موارد، ضعف یک‌طرفه‌ی صورت ناشی از فلج بلز است و نه سکته. برای تمایز بین این دو، شناخت چند نشانه‌ی کلیدی بسیار اهمیت دارد.

در فلج بلز، آسیب در مسیر عصب محیطی صورت (در خارج از مغز) اتفاق می‌افتد، بنابراین تمام نیمه‌ی صورت از جمله پیشانی، چشم و لب‌ها درگیر می‌شوند. فرد معمولاً نمی‌تواند ابروی خود را بالا ببرد یا چشم همان سمت را ببندد. در عین حال، حرکت دست‌ها، پاها و گفتار طبیعی است و هیچ علامت عصبی دیگری در بدن دیده نمی‌شود.

اما در سکته مغزی، آسیب در بخش مرکزی مغز است، جایی که فرمان‌های حرکتی از مغز به بدن منتقل می‌شوند. در نتیجه، فقط نیمه‌ی پایین صورت (مانند لب و گونه) دچار افتادگی می‌شود، در حالی که پیشانی سالم باقی می‌ماند. علاوه بر این، در سکته مغزی معمولاً علائم دیگری هم وجود دارد، مانند:

• ضعف یا بی‌حسی در دست یا پای همان سمت بدن
• اختلال در گفتار یا درک کلمات
• تاری یا دو‌دید در یک یا هر دو چشم
• گیجی، سرگیجه یا اختلال در تعادل
• سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص

یک قاعده‌ی ساده برای بیماران این است:
اگر علاوه بر افتادگی صورت، دست یا پای همان سمت ضعیف شده، زبان سنگین شده یا صحبت کردن دشوار است، باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید، احتمال سکته مغزی بالاست و درمان باید در چند ساعت اول آغاز شود.

اما اگر فقط عضلات صورت درگیر شده‌اند و توان حرکتی اندام‌ها طبیعی است، احتمال بسیار بیشتری دارد که موضوع فلج بلز باشد. در این حالت، مراجعه به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی یا نورولوژی برای بررسی دقیق و شروع درمان دارویی کفایت می‌کند.

در مجموع، وجود یا عدم وجود علائم عصبی در سایر اندام‌ها مهم‌ترین عامل افتراق بین فلج بلز و سکته مغزی است. تشخیص سریع تفاوت این دو وضعیت، از تصمیم‌گیری اشتباه و تأخیر در درمان پیشگیری می‌کند.

پیش‌آگهی و بهبودی

بیماران مبتلا به فلج بلز معمولاً طی چند هفته بهبود کامل پیدا می‌کنند، به‌ویژه اگر درمان زود آغاز شود. در مقابل، بیماران سکته مغزی ممکن است به درمان طولانی‌مدت توانبخشی نیاز داشته باشند. تشخیص زودهنگام تفاوت این دو وضعیت، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی دارد.

فلج بلز و سکته مغزی هر دو باعث فلج ناگهانی صورت می‌شوند، اما تفاوت در محل آسیب عصبی و علائم همراه به تشخیص دقیق کمک می‌کند.
اگرچه فلج بلز معمولاً خوش‌خیم و قابل‌درمان است، اما سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به مداخله فوری دارد.
تشخیص سریع و مراجعه به پزشک متخصص گوش‌، حلق‌ و بینی یا نورولوژی می‌تواند از عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.

سوالات پر تکرار درباره تفاوت سکته مغزی و فلج بل