سمعک کراس و بی‌کراس | بررسی کامل کاربرد، مزایا و تفاوت‌ها

ناشنوایی یک‌طرفه (Single-Sided Deafness – SSD) یکی از چالش‌های مهم در حوزه شنوایی‌شناسی است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی، تمرکز، و تعاملات اجتماعی فرد داشته باشد. افراد مبتلا به این نوع کم‌شنوایی، با اینکه در یک گوش شنوایی طبیعی یا قابل‌قبولی دارند، از ناتوانی در درک صداهایی که از سمت گوش ناشنوا می‌آیند شکایت دارند. در چنین شرایطی، استفاده از سمعک‌های سنتی راه‌حل مناسبی نیست، زیرا گوش آسیب‌دیده قادر به درک یا پردازش صدا نیست.

اینجاست که سمعک‌های کراس (CROS) و بی‌کراس (BiCROS) به‌عنوان راهکارهای نوین و مؤثر وارد عمل می‌شوند. این نوع سمعک‌ها با بهره‌گیری از تکنولوژی انتقال صدا، به افراد کمک می‌کنند تا صداهایی که از سمت گوش ناشنوا می‌آید را از طریق گوش سالم یا نیمه‌سالم خود بشنوند.

در این مقاله به‌صورت کامل و کاربردی با تعریف، کاربرد، مزایا، معایب و تفاوت‌های سمعک‌های CROS و BiCROS آشنا می‌شوید.

سمعک کراس (CROS) چیست؟

سمعک CROS (Contralateral Routing of Signal) یک سیستم شنوایی تخصصی است که برای افرادی طراحی شده است که در یکی از گوش‌های خود ناشنوایی کامل یا عمیق دارند، اما گوش مقابل آن‌ها شنوایی طبیعی یا نزدیک به طبیعی دارد. در چنین شرایطی، استفاده از سمعک معمولی برای گوش ناشنوا بی‌فایده است، زیرا گوش آسیب‌دیده قادر به درک یا پردازش صدا نیست. در اینجا، سمعک CROS راه‌حلی هوشمندانه ارائه می‌دهد.

اجزای اصلی و نحوه عملکرد:

1. میکروفون در گوش ناشنوا:
   یک واحد کوچک که پشت گوش ناشنوا یا داخل مجرای آن قرار می‌گیرد و تنها وظیفه‌اش دریافت صدا از محیط اطراف است.
2. ارسال بی‌سیم صدا:
   صدای دریافتی از میکروفون گوش ناشنوا از طریق تکنولوژی بی‌سیم (اغلب بلوتوث یا فرکانس‌های رادیویی اختصاصی) به گیرنده منتقل می‌شود.
3. گیرنده در گوش سالم:
   گیرنده‌ای که در گوش سالم یا نزدیک به سالم قرار دارد، صدا را دریافت کرده و به‌طور مستقیم به گوش فرد منتقل می‌کند.
4. درک صدا از دو طرف با یک گوش:
   اگرچه گوش ناشنوا عملاً نقشی در شنوایی ندارد، اما فرد با کمک گوش سالم خود می‌تواند صداهایی را که از سمت گوش ناشنوا می‌آیند، بشنود و جهت صداها را بهتر تشخیص دهد.

تجربه کاربر چگونه است؟

افرادی که از سیستم CROS استفاده می‌کنند، تجربه‌ای نزدیک به شنوایی دوگوشی (binaural) خواهند داشت. هرچند هنوز صداها تنها از یک گوش پردازش می‌شوند، اما به‌دلیل انتقال مؤثر صدا از سمت ناشنوا به گوش سالم، فرد می‌تواند درک بهتری از محیط صوتی اطراف خود داشته باشد—به‌ویژه در فضاهای پر سر و صدا یا مکالمات چندنفره.

کاربردهای سمعک CROS

سیستم CROS معمولاً در موقعیت‌هایی تجویز می‌شود که یک گوش کاملاً ناشنوا باشد و دیگری عملکرد طبیعی داشته باشد. در این شرایط، فرد قادر به تشخیص صداهایی که از سمت گوش ناشنوا می‌آیند نیست و ممکن است صداهای مهم را از دست بدهد یا در گفت‌وگوها دچار مشکل شود.

موارد کاربرد سمعک CROS عبارت‌اند از:

• افراد مبتلا به ناشنوایی کامل در یک گوش (SSD):
  شامل کسانی که به‌صورت مادرزادی دچار کم‌شنوایی یک‌طرفه هستند یا به دلایل اکتسابی مانند عفونت شدید، جراحی، ضربه یا تومور، شنوایی یک گوش را از دست داده‌اند.
• بهبود آگاهی محیطی در مکان‌های عمومی یا شلوغ:
  مانند رستوران‌ها، کلاس‌های درس، یا مراکز خرید که صدای گفت‌وگو از جهات مختلف شنیده می‌شود.
• مشاغلی که نیاز به درک کامل صدا از هر جهت دارند:
  برای مثال:
  • معلمان و استادان دانشگاه: که باید صدای دانش‌آموزان یا دانشجویان را از هر گوشه‌ای بشنوند.
  • رانندگان تاکسی یا اتوبوس: برای شنیدن صحبت‌های مسافر از صندلی پشت سر.
  • کارکنان فروش یا صندوق‌داران: که نیاز دارند صدای مشتری را از دو طرف درک کنند.
• مواقعی که استفاده از سمعک‌های سنتی یا کاشت حلزون ممکن نیست:
  برخی افراد به دلایل پزشکی یا شخصی قادر به استفاده از سمعک معمولی یا جراحی‌های پیشرفته نیستند. در این حالت، سمعک CROS یک گزینه ایمن و غیرتهاجمی است.

سمعک بی‌کراس (BiCROS) چیست؟

سمعک BiCROS (Bilateral Contralateral Routing of Signal) نسخه پیشرفته‌تری از سیستم CROS است که برای افرادی طراحی شده که در یک گوش ناشنوایی کامل و در گوش دیگر نیز درجه‌ای از کم‌شنوایی دارند. برخلاف سمعک CROS که فقط صدای طرف ناشنوا را منتقل می‌کند، BiCROS همزمان صدای دو سمت را دریافت و هر دو را تقویت می‌کند، تا تجربه‌ای متعادل و کاربردی برای افراد دارای شنوایی نامتقارن فراهم شود.

عملکرد سمعک BiCROS

سیستم BiCROS به‌گونه‌ای طراحی شده است که با استفاده از دو بخش اصلی—فرستنده (میکروفون روی گوش ناشنوا) و گیرنده تقویت‌کننده (در گوش نیمه‌سالم)—عملکردی ترکیبی و هوشمندانه ارائه دهد.

مراحل عملکرد سمعک BiCROS:

1. میکروفون در گوش ناشنوا:
   دستگاه کوچکی روی یا در گوش کاملاً ناشنوا قرار می‌گیرد و صدای محیط اطراف را دریافت می‌کند.
2. انتقال صدا به گوش نیمه‌سالم:
   صدای دریافتی به‌صورت بی‌سیم به سمعکی که روی گوش نیمه‌سالم قرار دارد، ارسال می‌شود.
3. تقویت هم‌زمان صدای گوش نیمه‌سالم:
   علاوه بر صدای منتقل‌شده، سمعک روی گوش ضعیف‌تر نیز صداهای دریافتی خودش را تقویت می‌کند تا فرد بتواند هم‌زمان از هر دو منبع صوتی بهره ببرد.
4. ادغام صداها در گوش نیمه‌سالم:
   سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده است که صداهای دو طرف را به‌صورت هوشمند ادغام کرده و تجربه‌ای نزدیک‌تر به شنوایی دوگوشی (binaural) فراهم کند.

نتیجه عملکرد:

فرد می‌تواند صداهایی را که از سمت گوش ناشنوا می‌آیند بشنود و هم‌زمان از بهبود کیفیت صدا در گوش ضعیف‌تر نیز بهره‌مند شود. این موضوع به‌ویژه در محیط‌های شلوغ، جلسات گروهی، یا هنگام گفت‌وگو در جمع‌های خانوادگی بسیار کمک‌کننده است.

کاربردهای سمعک BiCROS

سمعک BiCROS گزینه‌ای ایده‌آل برای افرادی است که هم ناشنوایی کامل در یک گوش و هم درجاتی از کم‌شنوایی در گوش دیگر دارند. این نوع سمعک راهکاری جامع برای جبران محدودیت‌های شنوایی در هر دو سمت است و به فرد کمک می‌کند تا زندگی روزمره‌اش را با کیفیت بیشتری دنبال کند.

مهم‌ترین کاربردهای سمعک BiCROS عبارت‌اند از:

• افراد دارای ناشنوایی کامل یک طرفه و کم‌شنوایی در گوش مقابل:
  مانند کسانی که به دلیل بیماری‌های مزمن، عفونت‌های شدید، یا جراحی‌های گوش دچار افت شنوایی دوطرفه با شدت نامتقارن شده‌اند.
• بهبود درک صدا از هر دو جهت:
  BiCROS امکان شنیدن صدا از سمت گوش ناشنوا و هم‌زمان تقویت صدای گوش کم‌شنوا را فراهم می‌کند.
• کاربرد مؤثر در محیط‌های شلوغ یا چالش‌برانگیز:
  مثل سالن‌های کنفرانس، مهمانی‌ها، یا مکان‌های عمومی که جهت‌گیری صدا و درک مکالمه بسیار مهم است.
• مناسب برای افراد مسن:
  بسیاری از سالمندان با افت شنوایی پیشرونده در یک گوش و ناشنوایی کامل در گوش دیگر مواجه می‌شوند. BiCROS راهکاری مؤثر، غیرجراحی و تطبیق‌پذیر برای این گروه فراهم می‌کند.
• جایگزینی برای گزینه‌های تهاجمی‌تر مانند کاشت حلزون:
  در مواردی که بیمار شرایط جراحی یا تمایل به مداخلات پیچیده ندارد، BiCROS گزینه‌ای امن و انعطاف‌پذیر است.

تفاوت سمعک CROS و BiCROS

برای انتخاب بهترین نوع سمعک، شناخت تفاوت‌های اصلی میان دو سیستم CROS و BiCROS ضروری است. جدول زیر به‌صورت خلاصه و کاربردی، ویژگی‌های هر دو نوع سمعک را مقایسه می‌کند تا انتخاب دقیق‌تری داشته باشید.

مزایای استفاده از سمعک‌های کراس و بی‌کراس

• استفاده از سمعک‌های CROS و BiCROS می‌تواند مزایای قابل توجهی برای افراد دارای ناشنوایی یک‌طرفه یا ناهمسان فراهم کند. برخی از مهم‌ترین این مزایا عبارت‌اند از:

  • افزایش آگاهی صوتی از هر دو سمت: این سیستم‌ها با انتقال صدا از سمت گوش ناشنوا به سمت گوش سالم یا نیمه‌سالم، امکان درک بهتر محیط صوتی اطراف را فراهم می‌کنند.

  • کاهش پدیده “اثر سر” (Head Shadow Effect): این پدیده باعث می‌شود صداهایی که از سمت گوش ناشنوا می‌آیند، تضعیف شده یا اصلاً شنیده نشوند. با استفاده از سمعک CROS یا BiCROS، این محدودیت به‌طور مؤثری کاهش می‌یابد.

  • بهبود توانایی شنیدن در محیط‌های پر سر و صدا: کاربران این سیستم‌ها در محیط‌های شلوغ مانند رستوران‌ها یا جلسات گروهی، عملکرد شنوایی بهتری را تجربه می‌کنند.

  • جلوگیری از نیاز به جراحی‌های تهاجمی: سمعک‌های CROS و BiCROS گزینه‌ای غیرجراحی برای بهبود شنوایی هستند، به‌ویژه برای افرادی که به هر دلیلی کاندیدای مناسبی برای کاشت حلزون یا دیگر روش‌های جراحی نیستند.

  • تجربه شنوایی طبیعی‌تر و روان‌تر در مکالمات روزمره: با انتقال مؤثر صداها از هر دو سمت، مکالمات روزانه آسان‌تر و بدون نیاز به چرخاندن سر یا قرارگیری در وضعیت خاص برای شنیدن بهتر انجام می‌شود.

  این مزایا باعث می‌شود بسیاری از بیماران با ناشنوایی یک‌طرفه، به‌خصوص در صورت باقی‌ماندن شنوایی قابل استفاده در یک گوش، از این سیستم‌ها بهره‌مند شوند.

معایب یا محدودیت‌های احتمالی

• کیفیت صدا ممکن است کمی کمتر از سمعک‌های دوگوشی سنتی باشد.
• در برخی محیط‌ها مانند مکان‌های بسیار پر سر و صدا، اثربخشی کاهش می‌یابد.
• نیاز به شارژ یا تعویض باتری بیشتر به دلیل عملکرد دو واحد فعال
• برخی افراد ممکن است به سازگاری روانی یا شنیداری با سیستم نیاز داشته باشند.

چه کسانی کاندیدای مناسب برای CROS یا BiCROS هستند؟

سیستم‌های شنوایی CROS (Contralateral Routing of Signal) و BiCROS برای افرادی طراحی شده‌اند که دچار ناشنوایی کامل در یک گوش هستند و در گوش دیگر شنوایی طبیعی یا با افت شنوایی قابل اصلاح دارند. این گروه از بیماران معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• افراد مبتلا به ناشنوایی یک‌طرفه که ممکن است علت آن مادرزادی یا اکتسابی (در طول زندگی) باشد.

• بیمارانی که به‌دلیل تومور عصب شنوایی (مانند نوروم آکوستیک یا شوانوما) دچار از بین رفتن کامل شنوایی در یک گوش شده‌اند.

• افرادی که در اثر ضربه‌های شدید مغزی یا تصادف، یا پس از انجام جراحی‌های پیچیده گوش، شنوایی یک‌طرف خود را از دست داده‌اند.

• بیمارانی که از نظر پزشکی یا شرایط فیزیولوژیکی، کاندیدای مناسبی برای کاشت حلزون شنوایی نیستند، اما همچنان نیاز به تقویت درک گفتار و تشخیص جهت صداها دارند.

استفاده از این سیستم‌ها می‌تواند به بیماران کمک کند تا در محیط‌های شلوغ گفتار را بهتر بشنوند، صداهای محیطی را از سمت گوش ناشنوا دریافت کنند و مکان‌یابی صداها را با دقت بیشتری انجام دهند، که همه این‌ها نقش مؤثری در بهبود کیفیت زندگی روزمره افراد دارد.

چگونه بهترین نوع سمعک را انتخاب کنیم؟

انتخاب بین سمعک CROS و BiCROS تصمیمی تخصصی است که باید توسط شنوایی‌شناس (ادیولوژیست) و بر اساس بررسی جامع وضعیت شنوایی هر دو گوش انجام شود. هر فرد دارای نیازهای شنیداری، سبک زندگی و شرایط فیزیولوژیکی منحصر‌به‌فردی است؛ بنابراین، هیچ نسخه واحدی برای همه وجود ندارد.

در این فرآیند، ادیولوژیست پس از انجام تست‌های دقیق مانند ادیومتری هوایی و استخوانی، گفتاردرمانی، تست درک گفتار در نویز و بررسی تفاوت بین گوش‌ها، نوع مناسب سمعک را پیشنهاد می‌کند. در کنار ارزیابی بالینی، معیارهای زیر باید در نظر گرفته شوند:

سطح شنوایی هر گوش

• اگر یکی از گوش‌ها کاملاً ناشنوا و دیگری کاملاً سالم باشد → CROS مناسب است.
• اگر یک گوش کاملاً ناشنوا و دیگری نیز دارای درجاتی از کم‌شنوایی باشد → BiCROS توصیه می‌شود.

ادیولوژیست با استفاده از نمودارهای شنوایی (Audiogram) و مقایسه عملکرد دو گوش، تشخیص دقیق را انجام می‌دهد.

 نیازهای شغلی و روزمره فرد

شیوه زندگی، شغل و میزان تعامل فرد با محیط‌های پر سر و صدا نقش زیادی در انتخاب نوع سمعک دارد:

• معلمان، مدیران، رانندگان، پزشکان یا افرادی که در جلسات یا فضاهای اجتماعی فعال هستند، بیشتر از عملکرد چندجهته سیستم CROS یا BiCROS سود می‌برند.
• در مقابل، فردی با زندگی آرام یا تعامل محدود، ممکن است به نسخه ساده‌تری نیاز داشته باشد.

ترجیحات ظاهری و سبک استفاده

ظاهر و راحتی استفاده نیز از عوامل مهم انتخاب سمعک است. انواع سمعک‌های CROS و BiCROS می‌توانند در قالب‌های مختلف ارائه شوند:

• پشت گوشی (BTE)
• داخل گوشی (ITE)
• سفارشی داخل کانال (CIC یا ITC)

انتخاب مدل بسته به اندازه کانال گوش، راحتی استفاده، نیاز به قدرت بیشتر یا ظاهری نامشخص انجام می‌شود.

 بودجه مالی و امکانات بیمه‌ای

قیمت سمعک‌های کراس و بی‌کراس نسبت به سمعک‌های معمولی بیشتر است، زیرا شامل دو واحد (فرستنده و گیرنده) هستند. مواردی که باید در نظر گرفت:

• تحت پوشش بودن سمعک توسط بیمه درمانی یا بیمه تکمیلی
• هزینه‌های جانبی مانند باتری، تعمیرات، و جلسات تنظیم
• برندهای مختلف بازار (زیمنس، فوناک، اتیکن، ویدکس و…) و تفاوت قیمت میان آن‌ها

ادیولوژیست می‌تواند با توجه به بودجه شما، مناسب‌ترین گزینه را از نظر فنی و اقتصادی معرفی کند.

ویژگی‌های فنی مورد انتظار

بسته به نیاز فرد، برخی از ویژگی‌های پیشرفته در سمعک‌ها می‌توانند اهمیت بیشتری پیدا کنند:

• کاهش نویز پس‌زمینه
• اتصال به موبایل یا تلویزیون از طریق بلوتوث
• کنترل از راه دور یا از طریق اپلیکیشن موبایل
• برنامه‌های اختصاصی برای مکان‌های مختلف (جلسات، رستوران، خودرو و…)

نکات مهم برای استفاده و نگهداری

• تنظیم منظم سمعک برای حفظ کیفیت صدا ضروری است.
• تمیز نگه‌داشتن قطعات، به‌ویژه میکروفون و لوله‌ها، عملکرد دستگاه را پایدار نگه می‌دارد.
• از محیط‌های بسیار مرطوب یا دمای بالا دوری کنید.

باتری‌ها را طبق توصیه شرکت سازنده تعویض یا شارژ کنید.

پرسش‌های متداول درباره سمعک CROS و BiCROS