سرطان حفره دهان | انواع تومورها، راه های تشخیص و درمان

رشد غیرطبیعی سلول در هر نقطه از حفره دهان را تومور حفره دهان یا تومور دهان می‌گویند. این تومورها ممکن است در زبان، لثه‌ها، کام، غشای داخل دهان، کف دهان و لب‌ها رشد کنند. تومورهای دهان در بسیاری از موارد خوش‌خیم هستند. تومور‌های خوش‌خیم دهان معمولاً  آهسته و در یک دوره 2 تا 6 ساله رشد می‌کنند و به نقاط دیگر بدن سرایت نمی‌کنند.

اما ممکن است تومور دهان بدخیم باشد که در این حالت به آن سرطان حفره دهان یا سرطان دهان می‌گویند که یکی از شایع‌ترین سرطان‌های سر و گردن است. در بیشتر موارد، سرطان دهان از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma) است.

سرطان دهان

سرطان دهان به صورت کلی به سرطانی اطلاق می‌شود که در هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده دهان (تاج دهان) تشکیل می‌شود. این اجزا شامل لب‌ها، زبان، لثه‌ها و پوسته داخلی گونه‌ها و حلق می‌شوند. سرطان دهان معمولاً به دلیل ترکیبی از عوامل خطر مانند استفاده از تنباکو، مصرف زیاد الکل و عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. تشخیص زودرس و درمان به موقع برای بهبود نتایج در مدیریت این بیماری بسیار مهم است.

یکی از چالش‌های اصلی در درمان سرطان دهان، قابلیت رشد و گسترش فراگیر آن است. به دلیل آناتومی پیچیده تشکیل‌دهنده دهان، مداخلات جراحی ممکن است پیچیده باشد و ممکن است شامل برداشت بافت‌های تحت تأثیر، بافت‌های لنفاوی یا حتی بخش‌هایی از فک‌ها باشد. همچنین درمان‌های تشعشعی و شیمی‌درمانی به طور معمول برای هدف‌گیری سلول‌های سرطانی و جلوگیری از بازگشت بیماری استفاده می‌شوند. تحقیقات همچنان به دنبال کشف روش‌های جدید درمان و بهبود نتایج برای افراد مبتلا به سرطان دهان هستند.

علت سرطان دهان

عوامل مختلفی می توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. استفاده از تنباکو: استعمال دخانیات از جمله سیگار،سیگار برگ، پیپ یا جویدن تنباکو خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهد.
2. مصرف الکل: مصرف زیاد الکل یکی دیگر از عوامل خطر مهم برای ابتلا به سرطان دهان است.
3. لکوپلاکیا: لکوپلاکیا به لکه های سغید یا خاکستری اطلاف می شود که در داخل دهان ظاهر می شوند.این لکه ها گاهی اوقات می توانند به سرطان تبدیل شوند.
4. قرار گرفتن در معرض نور خورشید: قرار گرفتن بیش از حد در معرص نور خورشید یا تخت های آفتاب می تواند باعث سرطان پوست شود که بر لب ها تاثیر می گذارد که با سرطان دهان مرتیط است.
5. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): انواع خاصی از عفونت های HPV در دهان با افزایش خطر ابتلا به سرطان حفره دهان مرتبط است.Mouth Cancer Causes

انواع سرطان دهان

حفره دهان از انواع مختلفی از سلول‌ها تشکیل شده است که هر یک از آنها می‌توانند محل شروع نوعی از سرطان باشد.

کارسینوم سلول‌ سنگفرشی(Squamous cell carcinoma)  

بیش از 90 درصد سرطان‌های حفره دهان و گلو از نوع کارسینوم سلول‌ سنگفرشی هستند. این سرطان‌ها در اشکال اولیه سلول‌های سنگفرشی شروع می‌شوند که سلول‌های تخت و پولکی‌شکلی هستند که لایه اول پوششی مخاط دهان را تشکیل می‌دهند.

ابتدایی‌ترین شکل سرطان سلول سنگفرشی را  کارسینوم درجا  (Carcinoma in situ) می‌گویند؛ این به آن معنی است که سلول‌های سرطانی فقط در آن لایه‌ای از سلول‌ها که اپیتلیوم (epithelium) نام دارد، وجود دارند. این با کارسینوم سلول سنگفرشی تهاجمی که در آن سلول‌های سرطانی به لایه‌های عمیق‌تر حفره دهان و گلو گسترش پیدا می‌کنند، متفاوت است.

وروکوس کارسینوما (Verrucous carcinoma)

وروکوس کارسینوما، یک نوع کارسینوم سلول سنگفرشی نادر است که کمتر از 5 درصد کل سرطان‌های دهان را شامل می شود. این کارسینوم یک سرطان درجه پایین با سرعت رشد آهسته است که به ندرت به دیگر نقاط بدن گسترش می‌یابد؛ اما می‌تواند به عمق بافت‌های مجاور نفوذ کند.

درصورت درمان نشدن ممکن است در برخی از وروکوس کارسینوماها مناطقی از سرطان سلول سنگفرشی معمولی ایجاد شود. همچنین برخی از وروکوس کارسینوماها ممکن است از قبل درون خود کارسنومای سلول سنگفرشی داشته باشند که در نمونه‌برداری تشخیص داده نشوند. سلول‌‌‌هایی از این مناطق سرطانی ممکن است در آینده به دیگر نقاط بدن گسترش یابند. بنابراین بسیار مهم است که وروکوس کارسینوما در اسرع وقت جراحی و به همراه حاشیه بزرگی از بافت‌های سالم اطراف آن از دهان خارج شود.

کارسینوم غدد بزاقی کوچک

این سرطان‌ها می‌توانند در غدد موجود در آستر دهان و گلو ایجاد شوند. انواع مختلفی از سرطان‌های غدد بزاقی کوچک وجود دارند؛ از جمله آدنوئید سیستیک کارسینوما (adenoid cystic carcinoma)،موکواپیدرموئید کارسینوما (mucoepidermoid carcinoma) و آدنوکارسینوم چندریختی درجه پایین (polymorphous low-grade adenocarcinoma).

لنفوم‌ها

لوزه‌ها و قسمت انتهایی زبان حاوی بافت سیستم ایمی (لنفاوی) هستند که محل شروع سرطان‌های موسوم به سرطان‌های لنفاوی یا لنفوم‌ها هستند.

تومورهای خوش‌خیم دهان

خوشبختانه هر نوع رشد سلولی در دهان سرطان نیست. بسیاری از تومورهایی که در دهان ایجاد می‌شوند، خوش‌‌خیم هستند؛ یعنی به بافت‌های مجاور و دیگر نقاط بدن گسترش نمی‌یابند. تومورهای خوش‌خیمی که در دهان و گلو ایجاد می‌شوند عبارتند از:

• فیبروم
• گرانولوم ائوزینوفیلیک
• تومور سلول گرانولار
• کراتوآکانتوما
• لیومیوم (فیبروئید)
• استئوکندروم
• لیپوم
• شوانوما
• نوروفیبروم
• پاپیلوما
• وروسیفرم گزانتوما
• گرانولوم پیوژنیک
• رابدومیوما
• تومورهای ادنتوژنیک (تومورهایی که در بافت‌های تشکیل‌دهنده دندان شروع می‌شوند)

این تومورهای غیرسرطانی از سلول‌های مختلفی شروع می‌شوند و دلایل گوناگونی دارند. ممکن است برخی از آنها مشکلاتی را ایجاد کنند اما معمولاً خطرناک نیستند. مهم‌ترین درمان تومور خوش‌خیم دهان جراحی است چرا که پس از خارج کردن تومور، احتمال بازگشت آنها بسیار کم است.

علائم سرطان دهان

مهم‌ترین علایم و نشانه‌های سرطان دهان عبارتند از:

• زخمی که بهبود نمی‌یابد؛ یکی از شایع‌ترین نشانه‌های سرطان دهان، زخم در ناحیه دهان شامل لب‌ها، لثه‌ها، زبان، گلو یا حتی لوزه‌هاست. زخم ممکن است عمیق با لبه‌های سخت یا یک برآمدگی سفید یا قرمز باشد. اگر این زخم ظرف مدت 2 هفته بهبود یابد؛ احتمالاً جای نگرانی نیست. در غیر این‌صورت حتما لازم است به یک متخصص دهان مراجعه کنید.

• وجود لکه‌های سفید یا متمایل به قرمز داخل دهان
• دندان لق
• خونریزی از دهان؛ با این‌که شایع‌ترین علت خونریزی دهان، التهاب و عفونت‌های لثه است اما سرطان دهان نیز می‌تواند باعث خونریزی دهان شود. همچنین بیماری‌های لثه خود یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان دهان است.

• وجود توده داخل دهان؛ توده‌های زگیل‌مانند در دهان یا گلو و در صورت رشد سرطان در گردن (گره‌های لنفاوی)، می‌تواند حاکی از سرطان باشد.

• درد در ناحیه دهان
• گوش درد
• احساس درد در گلو به‌ ویژه هنگام قورت دادن غذا
• تغییرات در حس لامسه دهان؛ ممکن است تومور سرطانی بر اعصاب دهان اثر بگذارد و منجر به بی‌حسی در دهان، لب، زبان یا چانه شود.

• تغییر صدا

علائم سرطان حفره دهان می‌تواند بسیار شبیه علائم سایر تومورهای خوش‌خیم یا ضایعات التهابی باشد. بنابراین بهتر است درصورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک به متخصص مراجعه کنید.

تشخیص تومور دهانی

تومور دهان در صورت تشخیص به موقع، قابل درمان است. به همین دلیل لازم است در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک به تومور در دهان بلافاصله به یک متخصص سرطان‌شناسی (انکولوژیست) یا متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کرد تا بررسی‌های لازم انجام شود و درصورت تشخیص سرطان دهان اقدامات درمانی لازم انجام شود.

برای تشخیص سرطان دهان باید ابتدا سلول‌های غیرطبیعی شناسایی شوند. برای این  کار از محل مشکوک به فعالیت سلول‌های سرطانی نمونه‌برداری اولیه انجام می‌شود. اگر نتایج به دست آمده از نمونه اولیه حاکی از وجود سلول‌های سرطانی‌ باشد؛ یک بافت‌برداری (بیوپسی) عمیق‌تر نیاز است. برای این منظور قسمتی از بافت مشکوک جدا شده و برای بررسی زیر میکروسکوپ برای یک پاتولوژیست ارسال می‌شود. اگر احتمال داده شود سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته است؛ ممکن است با تکنیک بافت‌برداری سوزنی از گره‌های لنفاوی مشکوک نمونه‌برداری شود.

بیشتر تومورهای دهانی در دهان قابل مشاهده‌اند و یا در گردن قابل لمسند؛ اما در بعضی موارد آزمایشات دیگری مانند سی‌تی‌اسکن، پت‌اسکن، رادیوگرافی، ام‌آر‌آی و آندوسکوپی برای تشخیص گسترش احتمالی سرطان دهان به نقاط دیگر مانند استخوان فک، گلو، ریه‌‌ها و … انجام می‌شود.

درمان سرطان دهان

رایج‌‌ترین و موثرترین درمان، جراحی است. جراحی سرطان دهان شامل برداشتن تومور بدخیم و تا حد امکان قسمتی از بافت سالم اطراف آن است. درصورتی که تومور دهان کوچک باشد؛ میزان جراحی با تخریب کمتری همراه است اما هرچه تومور بزرگ‌تر باشد؛ جراح مجبور است بافت بیشتری را خارج کند. این ممکن است باعث از بین رفتن برخی از عملکرد‌های داخل دهان شود و درنتیجه نیاز به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده پس از عمل وجود داشته باشد.

روش‌های دیگر درمان سرطان دهان، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. پرتودرمانی در بعضی از موارد برای از بین بردن سلول‌های سرطانی داخل دهان یا غدد لنفاوی استفاده می‌شود اما شیمی‌درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی دهان به کار نمی‌رود بلکه معمولاً برای پیش‌گیری از بازگشت سرطان یا محدود کردن گسترش سرطان پس از جراحی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود.

عوارض عمل جراحی تومور دهان

با توجه به نوع تومور و میزان گسترش آن، عوارض جراحی تومور دهان متفاوت است. به طور کلی هرچه تومور دهان زودتر جراحی و درمان شود، عوارض جانبی آن نیز کمتر خواهد بود. جراحی یک تومور کوچک ممکن است بدون عارضه یا با عارضه ناچیز همراه باشد اما برداشتن یک تومور بزرگ در دهان می‌تواند منجر به بدشکلی شود و بیمار را نیازمند عمل ترمیمی یا کاشت پروتز کند. با این‌حال عوارض جراحی سرطان دهان در مقابل عوارض و خطرات خود سرطان ناچیز است.

هزینه جراحی تومور دهان

هزینه عمل خارج کردن تومور حفره دهانی به فاکتورهای مختلفی از جمله نوع تومور، میزان دشواری عمل، آزمایشات قبل از عمل بستگی دارد. شما می‌توانید برای آگاهی از هزینه جراحی تومور دهان یا گرفتن مشاوره رایگان با مطب دکتر معصومه سعیدی تماس حاصل کنید.

سوالات متداول در رابطه با سرطان دهان

فرق آفت و سرطان دهان چیست؟

آفت دهان و سرطان دهان دو مفهوم متفاوت هستند که در ادامه به تفاوت‌های آن‌ها می‌پردازیم:

آفت دهان

• تعریف: آفت دهان به زخم‌های خوش‌خیم و سطحی در دهان اطلاق می‌شود.
• خصوصیات:
  1. بدون نگرانی، خودبخود بهبود می‌یابند.
  2. معمولاً تنها درد و سوزش موقتی ایجاد می‌کنند.
  3. ممکن است در اثر مصرف برخی مواد غذایی یا دندان‌گرفتن پوست درونی دهان به وجود بیایند.

سرطان دهان

• • تعریف: سرطان دهان از سلول‌های حفره دهان شروع می‌شود.
  • خصوصیات:
    1. حاصل ویروس یا جهش است.
    2. می‌تواند به بافت‌های اطراف تهاجم کند و به سایر بخش‌های بدن نیز پخش شود (متاستاز دهد).

البته سرطان دهان یک سری علائم اختصاصی از جمله خونریزی غیرطبیعی،بی حسی و گزگز دهان،زخم هایی که بیش از ۲ هفته طول می کشند و …را نیز شامل می شود که برای بررسی دقیقتر و تشخیص باید به پزشک مراجعه کنید.

سرطان دهان در چه کسانی شایع‌تر است؟

به طور کلی، مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان قرار دارند. همچنین این بیماری در افراد بین 55 تا 65 سال بیشتر اتفاق می‌افتاد؛ همانند دیگر سرطان‌ها، سبک زندگی افراد می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهان را تحت تاثیر قرار دهد برای مثال افراد سیگاری 6 تا 8 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری مبتلا می‌شوند و این خطر در خانم‌های سیگاری دوبرابر آقایان سیگاری است. براساس مطالعات انجام شده ترک سیگار به مدت 1 تا 9 سال 30 درصد خطر ابتلا را کاهش می‌دهد که این میزان در افرادی که بیش از 9 سال سیگار را ترک کرده‌اند تا 50 درصد است.

مصرف بیش‌از‌حد الکل نیز باعث افزایش 5.5 برابری خطر سرطان دهان می‌شود. مصرف توامان سیگار و الکل خطر ابتلا به این سرطان را تا 22 برابر افزایش می‌دهد؛ زیرا این دو ماده اثر سینرژیک دارند به این معنی که اثر همدیگر را تقویت می‌کنند.

از عوامل خطرزای دیگر می‌توان به آلوده شدن به ویروس پاپیلوم انسانی، کمبود ویتامین‌های آ، ث، و ای، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید (افزایش احتمال سرطان لب)، سرکوب سیستم ایمنی بدن، و رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان اشاره کرد.

بااین‌وجود اگر شما هیچ‌یک از عوامل خطر بالا را نداشته باشید باز هم در معرض ابتلا به سرطان دهان قرار دارید که ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی باشد.