تیروئیدکتومی با برداشتن غدد لنفاوی
تیروئیدکتومی و نقش غدد لنفاوی در آن
غده تیروئید، یک ساختار پروانهای شکل در جلوی گردن و درست زیر حنجره، مسئول تولید هورمونهای تیروکسین (T4) و ترییدوتیرونین (T3) است که متابولیسم بدن، دمای بدن و ضربان قلب را تنظیم میکنند. در کنار این غده، غدد پاراتیروئید قرار دارند که سطح کلسیم خون را کنترل میکنند. غدد لنفاوی، که در سراسر ناحیه گردن پراکندهاند، بخشی از سیستم لنفاوی بدن هستند و وظیفه فیلتر کردن مایعات، حذف سموم و پشتیبانی از سیستم ایمنی را بر عهده دارند.
در مواردی که تیروئید دچار مشکلاتی مانند سرطان (بهویژه انواع پاپیلری، فولیکولار یا مدولری) میشود، ممکن است سلولهای سرطانی از طریق سیستم لنفاوی به غدد لنفاوی مجاور گسترش یابند. این متاستاز معمولاً با تودههای قابل لمس در گردن، تورم غیرعادی یا تغییر در صدا (به دلیل فشار بر عصب راجعه حنجره) همراه است، اگرچه در برخی موارد بدون علامت باقی میماند و تنها با تصویربرداری تشخیص داده میشود. در چنین شرایطی، تیروئیدکتومی بهتنهایی کافی نیست و برداشتن غدد لنفاوی نیز بهعنوان بخشی از درمان ضروری میشود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
فرآیند تشخیص دقیق
تشخیص نیاز به تیروئیدکتومی و برداشتن غدد لنفاوی نیازمند یک رویکرد چندمرحلهای است. ابتدا، پزشک با معاینه فیزیکی گردن، وجود تودهها، اندازه آنها و هرگونه تغییر در ساختارهای اطراف را بررسی میکند. این معاینه ممکن است با لمس غدد لنفاوی برای تشخیص تورم یا سفتی غیرطبیعی همراه باشد. آزمایشهای خونی، از جمله سنجش سطح هورمونهای تیروئید (TSH، T3، T4) و کلسیتونین (در موارد مشکوک به سرطان مدولری)، اطلاعات اولیهای درباره عملکرد تیروئید ارائه میدهند.
ابزارهای تصویربرداری نقش حیاتی در این فرآیند دارند. سونوگرافی گردن، بهعنوان یک روش غیرتهاجمی و بدون اشعه، اولین انتخاب برای بررسی اندازه و ساختار تودههای تیروئید و غدد لنفاوی است. سیتیاسکن و امآرآی جزئیات بیشتری از عمق نفوذ توده و ارتباط آن با عروق خونی، اعصاب و سایر بافتها فراهم میکنند. در مواردی که احتمال متاستاز وجود دارد، اسکن PET یا اسکن ید رادیواکتیو میتواند گسترش بیماری به نقاط دوردست را نشان دهد.
مرحله بعدی، آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA) است که در آن نمونهای از بافت تیروئید یا غدد لنفاوی با یک سوزن بسیار نازک برداشته شده و برای تحلیل پاتولوژیکی ارسال میشود. نتایج این بیوپسی تعیین میکند که آیا توده سرطانی است و آیا غدد لنفاوی نیز درگیر شدهاند. این اطلاعات به جراح کمک میکند تا نوع تیروئیدکتومی (جزئی، کامل یا همراه با دیسکسیون گردنی) را انتخاب کند.

تکنیکهای جراحی و رویکردها
تیروئیدکتومی با برداشتن غدد لنفاوی یک جراحی حساس است که نیازمند مهارت بالای جراح و برنامهریزی دقیق است. بسته به شرایط بیمار و گستردگی بیماری، تکنیکهای مختلفی به کار گرفته میشود:
- تیروئیدکتومی باز: این روش سنتی شامل ایجاد برشی افقی در پایین گردن است که به جراح امکان دسترسی مستقیم به غده تیروئید و غدد لنفاوی اطراف را میدهد. در این تکنیک، تیروئید بهطور کامل یا جزئی برداشته میشود و در صورت نیاز، غدد لنفاوی مشکوک نیز خارج میشوند. این روش برای تودههای بزرگ یا موارد پیشرفتهتر مناسب است، اما ممکن است جای زخم قابل توجهی به جا بگذارد.
- تیروئیدکتومی آندوسکوپیک یا رباتیک: این روش کمتهاجمی از برشهای کوچکتر و ابزارهای پیشرفته مانند آندوسکوپ یا سیستمهای رباتیک استفاده میکند. این تکنیک برای بیمارانی که تودههای کوچکتر دارند یا به ظاهر خود اهمیت میدهند، گزینهای ایدهآل است. با این حال، در مواردی که نیاز به برداشتن گسترده غدد لنفاوی باشد، ممکن است محدودیتهایی داشته باشد.
- دیسکسیون گردنی (Neck Dissection): این بخش از جراحی بهطور خاص برای برداشتن غدد لنفاوی انجام میشود. دیسکسیون میتواند انتخابی (برداشتن فقط غدد درگیر) یا کامل (برداشتن تمام غدد یک منطقه، مانند ناحیه مرکزی یا جانبی گردن) باشد. این فرآیند بهدلیل نزدیکی به ساختارهای حیاتی مانند شریان کاروتید، ورید ژوگولار و عصب راجعه حنجره بسیار پیچیده است و نیاز به دقت بالایی دارد.
برای افزایش ایمنی، جراحان از مانیتورینگ عصبی حین عمل استفاده میکنند تا از آسیب به اعصاب جلوگیری شود. همچنین، ابزارهای تصویربرداری پیشرفته و تکنیکهای میکروسرجری به کاهش عوارض کمک میکنند.
چالشها و عوارض احتمالی
جراحی تیروئیدکتومی با برداشتن غدد لنفاوی بهدلیل آناتومی پیچیده گردن با چالشهای متعددی همراه است. یکی از شایعترین عوارض، آسیب به عصب راجعه حنجره است که میتواند منجر به گرفتگی صدا، دشواری در بلع یا در موارد نادر، از دست دادن کامل صدا شود. این عارضه معمولاً موقت است، اما در برخی موارد دائمی میشود.
عارضه دیگر، هیپوکلسمی (کاهش کلسیم خون) است که به دلیل آسیب به غدد پاراتیروئید رخ میدهد. این مشکل میتواند علائمی مانند بیحسی، گزگز دستها و پاها، گرفتگی عضلانی یا حتی تشنج ایجاد کند و نیاز به مصرف مکملهای کلسیم و ویتامین D دارد. برداشتن غدد لنفاوی نیز ممکن است به لنفادم منجر شود، که در آن مایع لنفاوی در ناحیه گردن تجمع مییابد و تورم ایجاد میکند.
خونریزی حین یا پس از عمل، عفونت زخم و عود بیماری از دیگر خطرات هستند. در موارد سرطانی، اگر تمام سلولهای بدخیم برداشته نشوند، احتمال بازگشت سرطان وجود دارد. برای کاهش این ریسکها، جراحان از تکنیکهای دقیق و پیگیریهای مداوم استفاده میکنند. سن بیمار نیز عامل مهمی است؛ افراد مسنتر ممکن است دوره نقاهت طولانیتری داشته باشند، در حالی که در کودکان، رشد بدن میتواند روند جراحی را پیچیدهتر کند.
مراقبتهای پس از عمل و بهبودی
پس از جراحی، بیمار وارد مرحلهای حساس میشود که نیازمند مراقبتهای دقیق است. در روزهای اولیه، مدیریت درد با داروهای تجویزی، جلوگیری از عفونت با آنتیبیوتیکها و مراقبت از زخم برای بهبودی سریعتر ضروری است. بیمارانی که تیروئیدشان کاملاً برداشته شده، باید هورمون لووتیروکسین را بهصورت مادامالعمر مصرف کنند تا جایگزین هورمونهای از دسترفته شود.
اگر عصب حنجره آسیب دیده باشد، جلسات گفتاردرمانی برای بازیابی تکلم توصیه میشود. در صورت بروز لنفادم، ماساژ لنفاوی یا استفاده از بانداژهای فشاری میتواند به کاهش تورم کمک کند. آزمایشهای خونی منظم برای بررسی سطح کلسیم و هورمونهای تیروئید نیز انجام میشود. پیگیریهای طولانیمدت، شامل سونوگرافی گردن و در موارد سرطانی، اسکنهای دورهای، برای اطمینان از عدم عود بیماری حیاتی است.
رژیم غذایی متعادل، پرهیز از فعالیتهای سنگین در هفتههای اول و حمایت روانی از بیمار و خانوادهاش به بهبود سریعتر کمک میکند. در برخی موارد، درمانهای مکمل مانند ید رادیواکتیو برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده تجویز میشود.
سوالات رایج در رابطه با تیروئیدکتومی با برداشتن غدد لنفاوی
چه زمانی برداشتن غدد لنفاوی ضروری است؟
وقتی تصویربرداری یا بیوپسی نشان دهد که سرطان تیروئید به غدد لنفاوی گسترش یافته است.
آیا تیروئیدکتومی کامل همیشه با برداشتن غدد لنفاوی همراه است؟
خیر، این بستگی به درگیری غدد دارد و در موارد غیرسرطانی ممکن است نیازی نباشد.
مدت زمان بهبودی چقدر است؟
معمولاً چند هفته تا چند ماه، بسته به وسعت جراحی و شرایط بیمار.
آیا جای زخم قابل حذف است؟
با تکنیکهای مدرن، جای زخم کمرنگ میشود، اما بهطور کامل از بین نمیرود.
چگونه از کاهش کلسیم خون جلوگیری کنیم؟
با مصرف مکملهای کلسیم و ویتامین D و نظارت پزشکی میتوان آن را کنترل کرد.
آیا جراحی بر صدا اثر دائمی دارد؟
در اکثر موارد خیر، اما آسیب به عصب حنجره میتواند تغییراتی ایجاد کند.
آیا روشهای غیرجراحی وجود دارند؟
در موارد غیرسرطانی، درمان دارویی یا نظارت ممکن است کافی باشد، اما در سرطان، جراحی ضروری است.
برداشتن غدد لنفاوی چه تأثیری بر سیستم ایمنی دارد؟
تأثیر محدودی دارد، زیرا بدن از غدد دیگر استفاده میکند، اما ممکن است تورم موقت ایجاد شود.
احتمال عود سرطان چقدر است؟
بستگی به مرحله بیماری و کامل بودن برداشت دارد، اما پیگیری منظم ریسک را کم میکند.
آیا این جراحی برای کودکان مناسب است؟
بله، اما به دلیل رشد بدن، نیاز به برنامهریزی دقیقتر دارد.
چه مدت پس از جراحی میتوان فعالیتهای روزمره را از سر گرفت؟
معمولاً پس از 2 تا 4 هفته، بسته به نوع جراحی و توصیه پزشک.
آیا مصرف ید رادیواکتیو همیشه لازم است؟
خیر، فقط در مواردی که سلولهای سرطانی باقی مانده باشند، توصیه میشود.