تومور هیپوفیز چیست؟ | علائم و درمان آدنوم هیپوفیز

یکی از غدد مهم در بدن انسان که بی‌شک به عنوان معجزه بدن انسان نیز محسوب می‌شود؛ هیپوفیز نام دارد. این غده مهم در عمق مغز در قاعده جمجمه قرار دارد که وظایف بسیار زیادی را برعهده دارد. در برخی مواقع ممکن است این غده دچار رشد غیرطبیعی شود. بزرگ شدن غیرطبیعی غده هیپوفیز جزء تومورهای مغزی محسوب می‌شود. یکی از روش‌های درمان در چنین شرایطی برای بیمار، جراحی تومور هیپوفیز است که در ادامه درباره برداشتن آندوسکوپی تومور هیپوفیز و همچنین نحوه عمل تومور هیپوفیز با شما بیشتر صحبت خواهیم کرد.

تومور هیپوفیز

هیپوفیز نقطه ای کوچک اما بسیار حیاتی در اعماق مغز است. این غده مرکزی است که به طور غیرقابل انکاری در کنترل فعالیت‌های بدنی ما نقش دارد اما گاهی این نقطه از تعادل خود خارج می‌شود و تومورها به وجود می‌آید. این تومورها می‌توانند باعث افزایش یا کاهش تولید هورمون‌های مختلف شوند که به دنبال آن عوارضی مختلف در بدن ایجاد می‌شود.

تومورهای هیپوفیز در اغلب موارد آدنوم‌های خوش‌خیم و به عبارتی غیرسرطانی هستند. البته این نکته را نباید فراموش کرد که حتی تومورهای خوش‌خیم هم می‌توانند تحت تأثیر قرار گرفته و به اعضای اطراف فشار بیشتری وارد کنند. این تومورها ممکن است از مرزهای غده هیپوفیز خود خارج شده و به بافت‌های اطراف گسترش یابند. در چنین شرایطی می توانند با ابجاد عوارض جانبی مختلفی نیز همراه باشند.

برای درمان تومورهای هیپوفیز روش‌های مختلفی از جمله جراحی، درمان دارویی، پرتودرمانی و کنترل هورمونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتخاب روش مناسب بستگی به نوع، اندازه و موقعیت تومور و همچنین وضعیت عمومی بیمار دارد. در بعضی موارد رویکرد مشاهده و پیگیری نیز ممکن است برای کنترل وضعیت تومور مورد استفاده قرار گیرد. اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این تومورها نمی‌تواند به وسیله کوچکی نادیده گرفته شود چرا که این مسئله می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.

طول عمر بیماران تومور هیپوفیز

طول عمر بیماران تومور هیپوفیز کاملا بستگی به روش درمانی آنها دارد. چنانچه تومور هیپوفیز با سرعت تشخیص و از یک روش درمانی مناسب برای درمان آن بهره گرفته شود بیمار نه تنها درمان خواهد شد بلکه می‌تواند سالیان سال به زندگی خود ادامه دهد. بیمارانی هستند که پس از جراحی تومور هیپوفیز سالیان سال به زندگی و حیات خود ادامه دادند. البته برای بهبود وضعیت پس از عمل تومور هیپوفیز، لازم است فرد مراقبت‌های لازمه را انجام دهد.

آدنوم هیپوفیز

آدنوم هیپوفیز یک نوع تومور خوش‌خیم است که در غده هیپوفیز قرار می‌گیرد. این تومورها معمولاً به طور کامل خوش‌خیم هستند و به سرعت بسیار کند رشد می‌کنند. آدنوم هیپوفیز ممکن است روی هورمون‌های دیگر تاثیرگذار باشد و سبب بروز برخی عوارض دیگر شود. بیشتر آدنوم‌های هیپوفیز توسط فرآیندهای بدن تشخیص داده می‌شوند. در نتیجه عوارض آنها نیز برای تشخیص می‌تواند مهم باشد.

برخی از علائم و عوارض متداول آدنوم هیپوفیز شامل سردرد، اختلالات دیداری، اختلالات هورمونی، فشار بر سیستم عصبی مرکزی و علائمی از قبیل خستگی، افزایش وزن یا کاهش وزن و اختلالات در تولید هورمون‌ها هستند.

علائم تومور هیپوفیز

تومورهای هیپوفیز می‌توانند با علائم و نشانه‌های مختلفی همراه باشند که می‌توانند به مرور زمان تغییر کنند. در زیر به برخی از این علائم و نشانه‌ها اشاره می‌شود:

•  تغییرات در سطح هورمون؛ افزایش یا کاهش تولید هورمون‌ها مانند هورمون رشد، می‌تواند نشانه تومورهای هیپوفیز باشد.
• تغییرات در رفتار و خلق؛ بیماران ممکن است تغییرات در رفتار و خلق خود را تجربه کنند. از جمله این تغییرات می‌توان به افسردگی، اضطراب یا خشونت اشاره کرد.
•  ناراحتی‌های چندگانه؛ علائم متفاوتی از جمله تغییرات در دوره‌های قاعدگی، اختلال در عملکرد جنسی، افزایش میزان ادرار، تهوع و استفراغ، سرمازدگی و کاهش یا افزایش وزن بدون علت مشخص می‌تواند ناشی از تومورهای هیپوفیز باشد.
•  عوارض بینایی؛ تومورهای هیپوفیز ممکن است باعث اختلالات بینایی از جمله دید کاهش یافته یا دید دوتایی شوند.
•  سردرد شدید؛ سردرد شدید و پایدار می‌تواند یکی از علائم تومورهای هیپوفیز باشد.
• ترشح شیر بی‌دلیل؛ در زنان، ترشح شیر از پستان می‌تواند ناشی از تومورهای هیپوفیز باشد.
• ضعف و خستگی؛ افزایش ناخواسته در سطح هورمون‌های تیروئید می‌تواند به علائمی مانند ضعف و خستگی شدید منجر شود.Symptoms of a Pituitary Adenoma

به عنوان یکی از انواع تومورهای مغزی، تشخیص و درمان زودهنگام تومورهای هیپوفیز مهم است تا از عوارض و مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

درمان آدنوم هیپوفیز

درمان آدنوم هیپوفیز معمولاً بسته به اندازه، نوع، عوارض و نیازهای بیمار تعیین می‌شود. این درمان ممکن است شامل یک یا ترکیبی از روش‌های زیر باشد.

1.  مراقبت‌های دارویی: برخی از آدنوم‌های هیپوفیز ممکن است با داروها کنترل شوند. برای مثال داروهایی مانند بروموکریپتین برای کنترل تولید پرولاکتین (نوعی هورمون هیپوفیزی) در آدنوم‌های پرولاکتین استفاده می‌شود.
2.  جراحی: در مواردی که تومور بزرگ است یا فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف دارد؛ جراحی برای برداشتن تومور ممکن است لازم باشد. جراحی همچنین برای تشخیص دقیق تومور و دریافت نمونه‌های بافت برای بررسی تحت میکروسکوپ نیز کمک کننده است.
3.  پرتودرمانی: در برخی موارد تشعشع با استفاده از پرتودرمانی ممکن است برای کنترل رشد آدنوم‌های هیپوفیز مورد استفاده قرار گیرد.
4.  ترکیبی از درمان‌های فوق: برای برخی بیماران، ترکیبی از مراقبت‌های دارویی، جراحی و یا پرتودرمانی ممکن است بهترین گزینه باشد.

مهمترین مورد در درمان آدنوم‌های هیپوفیز، تشخیص زودهنگام و تیم پزشکی متخصصی است که بتواند برنامه درمانی مناسبی را برای هر فرد بر اساس ویژگی‌های خاص بیمار تعیین کند. همچنین پس از درمان، پیگیری منظم و مداوم توسط پزشک نیز بسیار اهمیت دارد. در واقع با این کار با نظارت بر روند بهبودی شما، در صورت بازگشت تومور می تواند با تشخیص به موقع از عوارض آن جلوگیری کند.

جراحی آدنوم هیپوفیز

تومور هیپوفیز که به آدنوم هیپوفیز هم معروف است از مشکلاتی ست که در غده هیپوفیز به دلیل رشد غیرطبیعی آن، ایجاد می‌شود. آدنومای هیپوفیز به دو دسته آدنومای فعال و غیرفعال، تقسیم می‌شود. همچنین می توان آدنوم هیپوفیز را بر اساس اندازه به دو نوع میکروآدنوم و ماکروآدنوم تقسیم کرد. این تومورها بسته به نوع و اندازه‌شان، مشکلات مختلفی برای فرد ایجاد کرده و  می توانند باعث اختلال در ترشح غده‌های مختلف بدن شوند.

وقتی پزشک وجود تومور هیپوفیز در جمجمه بیمار را تشخیص می‌دهد با انجام معاینات و آزمایشات مختلف، نوع و اندازه تومور را بررسی می‌کند. در چنین شرایطی بسته به وضعیت بیمار و توده هیپوفیز می توان برای بیمار درمان مناسب را تجویز کرد. یکی از روش‌های درمانی تومور هیپوفیز، جراحی آدنوم هیپوفیز  است که با استفاده از دو روش آندوسکوپی و کرانیوتومی انجام می‌شود.

برداشتن آندوسکوپی تومور هیپوفیز

در روش آندوسکوپی، جراح با استفاده از یک ابزار کوچک به نام آندوسکوپ به غده هیپوفیز دسترسی پیدا می‌کند. این ابزار کوچک و قابل انعطاف از طریق بینی وارد جمجمه می‌شود. از مزایای این روش می توان به امکان دسترسی جراح به منطقه مورد نظر بدون نیاز به برش‌های بزرگ روی سر است. به این ترتیب، جراحی آندوسکوپی یک روش کم تهاجمی است که از برش‌ها و جراحی‌های بزرگ بر روی سر جلوگیری می‌کند.

با استفاده از آندوسکوپ، جراح دقیقاً به منطقه مورد نیاز دسترسی پیدا می‌کند و تومور را با دقت و حرفه‌ای از همان طریقی که وارد شده خارج می‌کند. این روش از لحاظ زمانی کوتاه‌تر و بازگشت به فعالیت روزمره سریع‌تر نسبت به روش‌های سنتی جراحی هیپوفیزی است و برای بسیاری از بیماران انتخاب اولیه می‌شود.

عمل هیپوفیز به روش کرانیوتومی

هنگامی که تومور هیپوفیز از نوع ماکروآدنوم باشد و  روش آندوسکوپی برای جراحی مناسب نباشد؛ پزشک ممکن است جراحی باز را پیشنهاد دهد. در این روش، با شکافتن قسمتی از جمجمه، پزشک به دسترسی مستقیم به تومور درون جمجمه دست پیدا می‌کند و تومور را با دقت خارج می‌کند. جراحی باز ممکن است برای تومورهای بزرگ‌تر یا در مواردی که اندازه و موقعیت تومور به گونه‌ای باشد که استفاده از روش آندوسکوپی ممکن نباشد، توصیه می شود.

این روش معمولاً نیازمند زمان بیشتری برای بازگشت به سلامتی کامل بیمار است. بنابراین ممکن است دوره‌ی بازگردانی بیشتری نیاز داشته باشد. با این حال در صورتی که جراحی باز لازم باشد؛ تجربه و تخصص پزشک جراح بسیار حیاتی است تا از مواردی مانند خونریزی‌ها، عفونت‌ها، و عوارض جانبی دیگر جلوگیری شود و روند جراحی به بهترین شکل ممکن انجام شود.

عوارض بعد از عمل تومور هیپوفیز

همانطور که اشاره شد، جراحی آندوسکوپی هیپوفیز با امکانات کمتری نسبت به جراحی های باز، یک روش کم‌خطر و کم‌تهاجم به شمار می‌رود. با این حال همچنان ممکن است مشکلات و عوارضی پس از عمل ایجاد شود که باید به آنها توجه شود. به طور کلی برخی از خطرات و عوارض مرتبط با جراحی آندوسکوپی هیپوفیز عبارتند از:

•  رینوره مایع مغزی نخاعی؛ این مشکل ممکن است به دلیل نشت مایع مغزی نخاعی و خروج آن از طریق بینی رخ دهد که می‌تواند نیاز به درمان دوباره داشته باشد.
•  مننژیت؛ این عارضه به عنوان التهاب غشای محافظ مغز و نخاع شناخته می‌شود که ممکن است در صورت نشت مایع مغزی نخاعی ایجاد شود.
•  آسیب به بافت غده هیپوفیز؛ در صورت خطا در جراحی، بافت‌های غده هیپوفیز نیز ممکن است آسیب ببینند که می‌تواند به اختلال در ترشح هورمون‌ها منجر شود.
•  مشکلات بینایی؛ آسیب به اعصاب بینایی که در نزدیکی غده هیپوفیز قرار دارند می‌تواند به مشکلات بینایی منجر شود.
•  تکرار ادرار؛ ممکن است بیمار پس از عمل احساس تشنگی بیش‌ از اندازه و تکرار ادرار داشته باشد که این مشکل می تواند به علت آسیب به بخش کنترل ادرار غده هیپوفیز باشد.
•  خونریزی شدید؛ در صورت آسیب به رگ‌های اصلی مغز، خونریزی شدید و مداوم مغز یا بینی ایجاد می‌شود.

بنابراین هر چند جراحی آندوسکوپی هیپوفیز به عنوان یک روش کم‌تهاجم و کم‌خطر شناخته می‌شود؛ اما همچنان نیاز به توجه ویژه به این مسائل برای جلوگیری از بروز مشکلات پس از عمل وجود دارد.

مراقبت‌های بعد از جراحی هیپوفیز

بیماران پس از جراحی تومور هیپوفیز به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند تا بهبودی بهتری را تجربه کنند. در این راستا، مراقبت‌های زیر می‌تواند به بهبودی و بهبود عملکرد بیمار کمک کند.

1.  کنترل سردرد: بسیاری از بیماران پس از جراحی سردرد شدیدی را تجربه می‌کنند. استفاده از داروهای مسکن و ضد درد توسط پزشک معالج کمک می‌کند تا این سردردها کنترل شوند.
2.  محدود کردن فعالیت‌های سخت: بیماران باید تا زمانی که پزشک به آنها اجازه نداده است از انجام فعالیت‌های سخت و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند. این کار برای تسریع روند بهبودی پس از جراحی ضروری است.
3.  انجام تست‌های پیگیری: برنامه‌ریزی و انجام تست‌های ام‌آرآی، تست بینایی و مراجعه به متخصص غدد از جمله کارهایی است که بیماران باید به طور مرتب انجام دهند تا وضعیت سلامتی‌شان را زیر نظر داشته باشند.
4.  تشخیص واکنش‌های غیرعادی: بیماران باید به ویژه توجه ویژه‌ای به علائمی مانند سردرد مداوم و شدید، تب، تهوع و استفراغ، خونریزی از بینی، ترشح آبکی از بینی و افزایش ادرار داشته باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرند.

با رعایت این راهنما، بیماران پس از جراحی تومور هیپوفیز می‌توانند بهبودی بهتری را تجربه کنند و مشکلات پس از عمل را حداقل کنند.

همه چیز در مورد تومور هیپوفیز و جراحی آن

همانطور که در این مطلب مطالعه کردید؛ غده هیپوفیز نقش مهمی در بدن دارد که در برخی مواقع رشد غیرطبیعی آن سبب تومور می‌شود. به همین منظور بیمار باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا بهترین نوع درمان را برایش در نظر بگیرید. یکی از روش‌های درمان، جراحی تومور هیپوفیز است. در مواقعی که تومور به نسبت کوچکتر باشد؛ پزشک از روش برداشتن آندوسکوپی تومور هیپوفیز برای درمان بهره می‌گیرد.