درمان وزوز گوش

وزوز گوش یک اصطلاح کلی برای توصیف نوعی اختلال شنوایی است که در آن فرد صداهایی را احساس می‌کند که منبع خارجی ندارند، به این معنی که در واقع صدایی از بیرون، وارد گوش نشده است. با این‌که نام این اختلال در فارسی «وزوز گوش» و در انگلیسی tinnitus است که از واژه لاتین tinnire به معنی «زنگ زدن» نشأت گرفته است، اما صداهایی که ممکن است فرد دارای این مشکل بشنود صرفاً صدای وزوز یا زنگ نیست. افراد مختلف ممکن است طیف وسیعی از صداهای مزاحم مانند صدای زنگ، خش‌خش، هیس، سوت، صدای زنبور، غرش، پرپر زدن، شرشر آب، جیرجیر و … را بشنوند.

وزوز گوش با توهمات شنیداری که نوعی اختلال روانی است تفاوت دارد. وزوز گوش ممکن است ممتد یا متناوب باشد. همچنین می‌تواند در یک گوش یا هر دو و از درون سر یا از فاصله دور احساس شود. وزوز گوش زمانی که صداهای زمینه‌ای کمتر باشد بیش‌تر احساس می‌شود، به همین دلیل افراد معمولاً هنگام شب و زمانی که سعی دارند در محیطی آرام بخوابند از آن با خبر می‌شوند. در موارد نادر ریتم وزوز گوش با ریتم ضربان قلب هماهنگ است که به آن وزوز تپشی (pulsatile tinnitus) می‌گویند.

چه کسانی وزوز گوش می‌گیرند؟

وزوز گوش یک پدیده بسیار شایع است. برآورد می‌شود حدود 50 میلیون بزرگسال در آمریکا از این مشکل رنج ببرند. تقریباً همه افراد دست‌کم یک بار در زندگی خود وزوز گوش را تجربه کرده‌اند. برای مثال کسانی که به یک کنسرت موسیقی پر صدا می‌روند ممکن است دچار یک وزوز گوش موقت شوند. همچنین دوز بالای برخی داروها به‌ویژه آسپرین و دیگر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌تواند باعث وزوز گوش شود.

در بیش‌تر موارد وزوز گوش خفیف و در حد یک مزاحمت ساده است اما در صورتی که شدید باشد می‌تواند برای فرد مشکلاتی مانند عدم تمرکز، مشکلات خواب، و اختلال در کار و روابط اجتماعی ایجاد کند.

علت وزوز گوش چیست؟

وزوز گوش خود یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از یک اختلال یا بیماری است. بنابراین علت وزوز گوش درواقع مشکلی است که علامت آن وزوز گوش است. شایع‌ترین دلیل وزوز گوش قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بلند است. این صداها باعث آسیب به سلول‌های شنوایی حلزون گوش در گوش داخلی می‌شوند. افرادی که به سبب شغل و حرفه خود دائماً در معرض اصوات شدید قرار دارند، مانند نجارها، ناخداها، نوازندگان موسیقی راک، تعمیرکارها، افرادی که با ابزارآلات پرصدا و اسلحه کار می‌کنند یا کسانی که به‌کرات به موسیقی با صدای بلند گوش می‌دهند، بیش‌تر در معرض خطر این اختلال قرار دارند.

از دیگر بیماری‌ها و اختلالاتی که می‌توانند به وزوز گوش منجر شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انسداد مجرای گوش به دلیل تجمع جرم گوش
• عفونت گوش
• تومور عصبی گوش
• اتواسکلروز (نوعی بیماری گوش که در آن استخوانچه‌های گوش به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند و باعث محدود شدن حرکت آن‌ها و در نتیجه کاهش شنوایی می‌شود)
• پارگی پرده گوش
• بیماری منیر
• برخی داروها به‌ویژه آسپیرین و برخی از انواع داروهای ضدالتهاب، آنتی‌بیوتیک‌ها، دیورتیک‌های لوپ، داروهای ضدافسردگی و داروی ضد مالاریای کینین (Quinine). در مجموع وزوز گوش یکی از عوارض احتمالی حدود 200 نوع داروی تجویزی و بدون نسخه است.
• بیماری‌های مزمن مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی، کم‌خونی، حساسیت‌ها، کم‌کاری تیروئید، دیابت و بیماری خودایمنی.
• مشکلات گردن و فک مانند سندروم مفصل گیجگاهی-فکی ((TMJ) temporomandibular joint)
• آسیب به سر و گردن
• فرایند طبیعی پیری که می‌تواند باعث تضعیف حلزون گوش یا دیگر بخش‌های گوش شود

همچنین برخی عادت‌ها مانند سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار و خوردن برخی غذاها می‌تواند باعث بدتر شدن وزوز گوش شود. همچنین به نظر می‌رسد استرس و خستگی نیز باعث تشدید وزوز گوش شوند، اما دلیل آن هنوز برای محققان روشن نیست.

تشخیص علت وزوز در گوش

برای تشخیص علت وزوز گوش، پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، گوش شما را معاینه می‌کند و یک تست شنوایی‌سنجی (اودیومتری) انجام می‌دهد. در این تست که با کمک یک شنوایی‌شناس (ادیولوژیست) انجام می‌شود شما در یک اتاقک آکوستیک صداهایی را از طریق هدفون می‌شنوید و بر اساس دستورالعمل‌ها به آن‌ها واکنش نشان می‌دهید. نتیجه این آزمایش می‌تواتد به پزشک در تشخیص علت وزوز گوش کمک کند.

همچنین پزشک ممکن است از شما درخواست کند از سر و گردن خود سی‌تی اسکن (CT-Scan) یا ام‌آر‌آی (MRI) تهیه کنید. این تصاویر برای تشخیص آسیب‌های احتمالی به ساختارهای داخلی گوش استفاده می‌شود.

از آن‌جایی که نوع صدایی که شما می‌شنوید می‌تواند به تشخیص علت آن کمک زیادی کند بسیار مهم است که شما صدا را به خوبی برای پزشک خود توصیف کنید.

درمان وزوز گوش

همان‌طور که اشاره شد وزوز گوش خود نشانه یک اختلال دیگر است، بنابراین برای درمان آن لازم است دلیل آن را پیدا و برطرف کرد. اگر وزوز گوش علامت یک بیماری نهفته باشد باید آن بیماری را درمان کرد تا وزوز گوش برطرف شود.

درصورتی که پس از درمان بیماری وزوز گوش ادامه داشته باشد یا این‌که وزوز گوش ناشی از آلودگی صوتی باشد متخصصان گزینه‌های غیردرمانی مختلفی را برای کاهش یا پوشاندن صدای مزاحم گوش پیشنهاد می‌کنند. برای مثال دستگاه‌هایی وجود دارد که با تولید صداهای دلنشین، که اصطلاحاً به آن‌ها نویز سفید می‌گویند، صدای وزوز گوش را محو می‌کنند. این وسایل الکترونیکی کمک‌شنیداری که به آن‌ها tinnitus masker می‌گویند با تولید صداهایی مانند صداهای طبیعت (صدای آب، پرندگان و …) و جایگزینی آن با صداهای آزاردهنده گوش به فرد کمک می‌کند بهتر با مشکل خود کنار بیاید.

اگر وزوز گوش با کم‌شنوایی همراه باشد می‌توان از سمعک‌های مخصوصی استفاده کرد که قابلیت محو وزوز را نیز دارند.

اگر دلیل وزوز گوش تجمع بیش‌ازحد واکس گوش (جرم گوش) باشد یک ساکشن یا شستشوی گوش می‌تواند چاره کار باشد. اگر عفونت گوش باعث وزوز گوش شده باشد پزشک ممکن است برای شما آنتی‌بیوتیک و قطره‌های گوش حاوی هیدروکورتیزون برای خارش گوش تجویز کند.

در موارد نادری که علت وزوز گوش تومور، کیست یا اتواسکلروز باشد ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. اگر دلیل وزوز گوش سندروم TMJ باشد به احتمال زیاد پزشک شما را به یک ارتودنتیست یا دندان‌پزشک ارجاع می‌دهد.

یکی از جدیدترین روش‌ها برای کاهش یا درمان وزوز گوش لیزردرمانی است. در این روش پزشک با استفاده از لیزر کم‌توان متابولیسم حلزون گوش را افزایش می‌دهد تا عمل خون‌رسانی به سلول‌های مویی و حلزون گوش بهتر انجام شود.

گاهی وقت‌ها وزوز گوش خودبه‌خود از بین می‌رود و نیازی به مداخله نیست. اما باید پذیرفت که مواردی وجود دارد که نمی‌توان آن را از بین برد یا کاهش داد. این افراد باید درباره راه‌های کنار آمدن با مشکل خود آموزش ببیند. برای این کار می‌توانید از پزشک خود مشاوره بگیرید.

یکی از تکنیک‌های غیردرمانی برای کنترل وزوز گوش صوت درمانی است. در این روش صداهای خاصی در طول یک دوره مشخص برای فرد پخش می‌شود تا عادت کردن به این مشکل را برای او راحت‌تر کند.

در نهایت اگر وزوز گوش به قدری آزاردهنده باشد که زندگی فرد را مختل کند و هیچ روش درمانی دیگری جواب ندهد می‌توان به از بین بردن عصب شنوایی متوسل شد. در واقع در این روش فرد تصمیم می‌گیرد شنوایی گوش خود را فدا کند تا از شر این صدای آزاردهده رها شود.

چه داروهایی برای وزوز گوش تجویز می‌شود؟

داروهای مختلفی برای درمان وزوز گوش مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. در برخی از بیماران مصرف داروهای ضداضطراب در دوز پایین (مانند والیوم (دیازپام)، یا داروهای ضدافسردگی مثل الاویل) می‌تواند با کاهش شدت مشکل کمک کند. تحقیقات نشان داده است که تزریق یک نوع استروئید در گوش میانی به همراه مصرف نوعی داروی ضداضطراب به نام آلپرازولام در برخی از افراد مبتلا به وزوز گوش موثر واقع شده است. همچنین نتایج برخی مطالعات کوچک نشان داده است که هورمونی به نام میزوپزوستول ممکن است در بعضی از موارد مفید باشد.

هزینه درمان وزوز گوش چقدر است؟

روش‌های درمان وزوز گوش متنوع هستند و درنتیجه هزینه درمان وزوز گوش نیز باتوجه به نوع درمان متفاوت است. درصورتی که درمان خاصی مد نظرتان نیست ابتدا باید با مراجعه به یک متخصص گوش از درمان مناسب خود مطلع شوید و سپس درباره هزینه درمان با پزشک خود صحبت کنید. همچنین می‌توانید برای دریافت مشاوره و هزینه انواع درمان‌های وزوز گوش از طریق صفحه پرسش و پاسخ گوش حلق و بینی سوالات خود را از دکتر سعیدی بپرسید و یا از صفحه نوبت اینترنتی وقت بگیرید و به مطب بیایید.

سوالات پرتکرار درباره وزوز گوش

آیا وزوز گوش باعث ناشنوایی می‌شود؟

هرچند وزوز گوش اغلب مواقع با کاهش شنوایی ارتباط دارد اما موجب ناشنوایی نمی‌شود (برعکس این قضیه نیز صادق نیست). درواقع بعضی از افرادی که وزوز گوش دارند هیچ‌گونه افت شنوایی را تجربه نمی‌کنند و حتی در تعدادی از موارد افراد به صدا بیش از حد حساس می‌شوند که به آن پرشنوایی یا تیزی شنوایی (hyperacusis) می‌گویند.

چطور از وزوز گوش جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از ابتلا به وزوز گوش لازم است ابتدا علل آن را بدانید و سپس برای جلوگیری از هر یک از علل آن اقدامات لازم را انجام دهید. از آن‌جایی که قرار گرفتن در معرض نویزهای شدید از علل اصلی وزوز گوش است لازم است از گوش‌های خود در برابر این صداهای ناهنجار محافظت کنید. هرگز میزان صدای دستگاه‌های صوتی تصویری خود را بیش از حد بالا نبرید. در صورتی که در محیط کاری صدای بالای 85 دسیبل وجود دارد از محافظ گوش استفاده کنید.

به عوارض داروهایی که مصرف می‌کنید توجه کنید و در صورت امکان از مصرف داروهایی که باعث تشدید یا بازگشت وزوز گوش پس از بهبودی می‌شوند خودداری کنید.

چطور با وزوز گوش کنار بیاییم؟

با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی خود می‌توانید کم و بیش وزوز گوش خود را کنترل کنید و به آن عادت کنید.

تغذیه و وزوز گوش

از مصرف غذاها و داروهایی که باعث بدتر شدن وزوز گوش می‌شوند پرهیز کنید. از جمله این مواد می‌توان به الکل، نوشیدنی‌های کافئین‌دار (مانند قهوه، نوشابه‌های انرژی‌زا، و چای)، آسپیرین و نمک اشاره کرد. همچنین داشتن رژیم غذایی سالم اهمیت زیادی دارد. رژیم غذایی مناسب وزوز گوش باید حاوی مقادیر زیادی ویتامین های B، A، E و روی باشد.

سیگار و وزوز گوش

توصیه می‌شود اگر وزوز گوش دارید سیگار را ترک کنید. سیگار به دو طریق می‌تواند باعث بدتر شدن وزوز گوش شود: خون‌رسانی به سلول‌‌های عصب شنوایی را مختل می‌کند و به عنوان یک محرک در بدن صدای نویز در گوش را تشدید می‌کند.

گوش دادن به صداهای گوش‌نواز

در هنگام استراحت و زمانی که صداهای محیطی پایین است وزوز گوش بیش از هر زمان دیگری آزاردهنده است. در این ساعات با پخش موسیقی‌های آرام و گوش دادن به نویز سفید مانند صدای شرشر آب، امواج اقیانوس و … صدای مزاحم گوش را خفه کنید. استفاده از دستگاه‌های سرکوب‌کننده وزوز گوش می‌‌تواند بسیار کمک کند.

کنترل استرس

اضطراب و استرسی که شما در هنگام مواجهه با وزوز گوش دارید می‌تواند مشکل را تشدید کند. برای کاهش استرس روش‌های مختلف را امتحان کنید تا بهترین روش را پیدا کنید.

خواب کافی

وزوز گوش و بی‌خوابی و خستگی رابطه متقابل دارند. اگر وزوز گوش باعث اختلال در خواب شما شود یک سیکل خطرناک شکل می‌گیرد. برای داشتن یک خواب آرام این موارد را انجام دهید:

• یک محیط تاریک و آرام برای خود ایجاد کنید.
• اگر محیط آرام محل خواب‌تان باعث تشدید احساس وزوز گوش می‌شود از یک دستگاه تولیدکننده نویز سفید یا فن استفاده کنید.
• برنامه‌ریزی خواب خود را طوری انجام دهید که درصورتی که دیر خوابتان برد باز هم پس از بیدار شدن خواب کافی داشته باشید.
• هر روز در زمان مشخصی به رختخواب بروید و از رختخواب خارج شوید.
• 2 تا 3 ساعت قبل از خواب از ورزش، الکل و غذا پرهیز کنید.
• یک عادت مشخص مانند دوش آب گرم قبل از خواب داشته باشد.

با افراد دارای وزوز گوش صحبت کنید

ارتباط با افرادی که مثل شما وزوز گوش دارند می‌تواند به شما کمک کند راحت‌تر با شرایط خود کنار بیایید. تبادل تجربیات با کسانی که مانند شما از این مشکل رنج می‌برند می‌تواند به آگاهی شما از این پدیده و روش مبارزه با آن بیفزاید.

آیا وزوز گوش خود‌به‌خود برطرف می‌شود؟

در بسیاری از موارد بله اما اگر پس از چند هفته همچنان باقی ماند باید برای ارزیابی به متخصص گوش مراجعه کنید.

آیا سمعک می‌تواند وزوز گوش را برطرف کنید؟

وزوز گوش در بسیاری از مواقع با کاهش شنوایی ارتباط دارد. بنابراین استفاده از سمعک علاوه بر کمک به افزایش قدرت شنوایی می‌تواند وزوز گوش را نیز بهبود بخشد. البته درصورتی که سمعک‌های معمولی وزوز گوش را کاهش ندهند می‌توان از سمعک‌‌‌های دارای قابلیت پوشاندن وزوز (با تولید نویز سفید) استفاده کرد.

یادداشت دکتر معصومه سعیدی جراح و متخصص گوش، حلق و بینی (ENT)، فلوشیپ جراحی گوش و قاعده جمجمه