عمل لوزه (جراحی تانسیلکتومی)

تانسیلکتومی (برداشتن لوزه) و آدنوئیدکتومی (برداشتن لوزه سوم یا آدنوئید)، یکی از رایج‌ترین جراحی‌های گوش، حلق و بینی است که برای برداشتن لوزه‌های ملتهب یا بزرگ‌شده انجام می‌شود. این عمل معمولا زمانی توصیه می‌شود که مشکلات ناشی از لوزه‌ها کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، یا درمان‌های دارویی دیگر مؤثر نبوده باشند. لوزه‌ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، اما در شرایطی می‌توانند خودشان منبع عفونت‌های مکرر یا مشکلات تنفسی شوند.

در این مطلب از سایت دکتر معصومه سعیدی (جراح و متخصص گوش، حلق و بینی، جراح سر و گردن و فلوشیپ جراحی گوش و قاعده جمجمه)، با تمامی جوانب عمل لوزه آشنا می‌شوید: از علل و نشانه‌های نیاز به جراحی، روش‌های مختلف عمل، مراقبت‌های قبل و بعد، تا مزایا، عوارض احتمالی و نکات مهمی که باید بدانید.

لوزه چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

لوزه‌ها توده‌های بافت لنفاوی هستند که در دو طرف گلو قرار دارند. وظیفه اصلی آن‌ها کمک به دفاع بدن در برابر میکروب‌ها و ویروس‌ها، خصوصاً در دوران کودکی است. با این حال، در برخی افراد لوزه‌ها به‌جای محافظت، خودشان باعث بیماری می‌شوند.

چه زمانی عمل لوزه (تانسیلکتومی) ضروری است؟

عمل لوزه برای همه افراد لازم نیست و تصمیم به جراحی تنها زمانی گرفته می‌شود که لوزه‌ها به جای محافظت، تبدیل به منبع مشکل شوند. متخصص گوش، حلق و بینی پس از معاینه و بررسی شرح‌حال بیمار، در شرایط زیر معمولاً تانسیلکتومی را توصیه می‌کند:

عفونت‌های مکرر لوزه (تونسیلیت مزمن یا عودکننده)

وقتی لوزه‌ها به طور مرتب دچار التهاب و عفونت می‌شوند، فرد دچار گلودردهای شدید و مکرر می‌شود که کیفیت زندگی را به شدت کاهش می‌دهد.

• معیار شایع: بیش از 5 تا 6 بار عفونت در یک سال یا 3 بار در سال طی چند سال متوالی.
• این عفونت‌ها معمولاً با تب، بوی بد دهان، متورم شدن غدد لنفاوی گردن و حتی نیاز مکرر به مصرف آنتی‌بیوتیک همراه است.
• تکرار مصرف دارو می‌تواند مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایجاد کند و بدن را در برابر درمان‌های بعدی مقاوم کند.

بزرگی لوزه‌ها و انسداد راه هوایی

در برخی افراد لوزه‌ها به حدی بزرگ می‌شوند که تنفس و بلع را دچار مشکل می‌کنند. این وضعیت بیشتر در کودکان شایع است.

• علائم: خروپف شبانه، مکث‌های تنفسی در خواب (آپنه خواب)، بیدار شدن‌های مکرر و خواب ناکافی.
• در کودکان، بزرگی لوزه‌ها می‌تواند منجر به مشکلاتی مثل تأخیر رشد، اختلال تمرکز در مدرسه و خواب‌آلودگی روزانه شود.
• همچنین ممکن است هنگام غذا خوردن، بلع سخت یا دردناک شود.

عوارض ناشی از لوزه‌ها

گاهی لوزه‌ها علاوه بر التهاب ساده، باعث ایجاد مشکلات جدی‌تر می‌شوند:

• آبسه اطراف لوزه (پری‌تونسیلار آبسس): عفونت چرکی شدید و خطرناکی که معمولاً با درد یکطرفه گلو، تب بالا، قفل شدن فک و مشکل در بلع همراه است. این عارضه در صورت تکرار، نیاز به جراحی لوزه را قطعی می‌کند.
• بوی بد دهان مداوم: ناشی از تجمع مواد غذایی و باکتری‌ها در شکاف‌های لوزه (کریپت‌ها). در صورت عدم پاسخ به درمان‌های دارویی یا بهداشتی، جراحی بهترین راه‌حل است.

شک به بدخیمی یا وجود توده در لوزه

اگر پزشک به وجود توده غیرطبیعی یا علائم مشکوک به سرطان لوزه پی ببرد (مانند رشد نامتقارن لوزه‌ها، وجود زخم‌های مزمن یا خونریزی غیرمعمول)، برداشتن لوزه و بررسی بافتی آن از نظر پاتولوژی ضروری خواهد بود.

به طور خلاصه، تانسیلکتومی یک تصمیم پزشکی مهم است که باید بر اساس معاینه دقیق و شرایط بالینی فرد گرفته شود. به همین دلیل، هیچ‌گاه نباید تنها بر اساس گلودردهای گهگاهی یا صرفاً خروپف ساده تصمیم به جراحی گرفت.

عمل لوزه چگونه است؟

عمل لوزه یا جراحی آدنوئیدکتومی و تانسیلکتومی، نسبتاً مشابه هستند و معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شوند. در صورت بروز مشکلات پزشکی یا عوارض جراحی ممکن است فرد یک شب در بیمارستان بستری شود. به طور کلی عمل لوزه و برداشتن لوزه سوم تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود که به طور معمول 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد. بنابراین کودک شما در طول جراحی دردی را احساس نخواهد کرد.

جراح از ابزار جراحی برای برداشتن لوزه‌ها و آدنوئیدها استفاده می‌کند. جراحی از طریق دهان انجام و هیچ برشی در پوست ایجاد نخواهد شد. در نتیجه، هیچ جای زخمی باقی نخواهد ماند. پس از اتمام مراحل نیز فرد برای کنترل دقیق طی چند ساعت آینده به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود.

انواع روش‌های عمل لوزه

به صورت کلی تکنیک‌های مختلفی برای جراحی لوزه وجود دارد که بسته به شرایط بیمار و نظر جراح انتخاب می‌شوند:

• جراحی سنتی با تیغ جراحی (Cold Knife Tonsillectomy)
• الکتروکوتر (Electrocautery): استفاده از حرارت برای بریدن و همزمان کنترل خونریزی.
• لیزر یا رادیوفرکانسی: روش‌های جدیدتر با آسیب بافتی کمتر.
• Coblation: با امواج رادیویی و دمای پایین، که معمولاً درد و خونریزی کمتری دارد.

مزایای عمل لوزه (تانسیلکتومی)

عمل لوزه معمولاً تأثیرات مثبتی بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی بیمار دارد. مهم‌ترین مزایا عبارتند از:

• کاهش عفونت‌های مکرر گلو
  بعد از برداشتن لوزه‌ها، احتمال گلودردهای شدید و عودکننده به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و بیمار دیگر نیازی به مصرف مکرر آنتی‌بیوتیک ندارد.

• بهبود تنفس و کیفیت خواب
  در کودکانی که لوزه‌های بزرگ دارند، جراحی باعث باز شدن راه هوایی و برطرف شدن مشکلاتی مثل وقفه تنفسی (آپنه خواب) می‌شود. این تغییر کیفیت خواب شبانه و در نتیجه انرژی و تمرکز روزانه را بهبود می‌دهد.

• کاهش یا رفع خروپف
  بسیاری از بیماران بعد از عمل دیگر دچار خروپف‌های آزاردهنده نیستند. این موضوع هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان او آرامش بیشتری ایجاد می‌کند.

• بهبود بلع و کاهش بوی بد دهان
  برداشتن لوزه‌های متورم یا پر از کریپت باعث می‌شود عمل بلع راحت‌تر شود و بوی نامطبوع ناشی از تجمع باکتری‌ها و مواد غذایی در لوزه‌ها از بین برود.

به طور کلی، تانسیلکتومی می‌تواند باعث ارتقای کیفیت زندگی و کاهش مشکلات روزمره بیماران شود.

هزینه عمل لوزه

هزینه عمل لوزه بسته به شرایط مختلف می‌تواند متغیر باشد و معمولا یک رقم ثابت برای همه بیماران وجود ندارد. عواملی که بر هزینه نهایی این جراحی تأثیر می‌گذارند عبارتند از:

1. نوع بیمارستان یا مرکز درمانی

• در بیمارستان‌های دولتی، هزینه جراحی کمتر است و بخش زیادی از آن توسط بیمه‌های پایه پوشش داده می‌شود.
• در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های خصوصی، هزینه‌ها بالاتر است و معمولاً شامل خدمات جانبی بیشتری می‌شود.

2. تیم پزشکی

تجربه، تخصص و مهارت جراح گوش و حلق و بینی یکی از عوامل مهم در تعیین هزینه است. جراحی توسط فوق‌تخصص‌ها یا جراحان با سابقه بالا با تجارب کم‌تر متفاوت است، اما در عوض امنیت و کیفیت عمل بالاتر خواهد بود.

3. روش جراحی و تجهیزات مورد استفاده

روش‌های سنتی (Cold Knife) معمولاً ارزان‌تر از روش‌های پیشرفته مثل لیزر یا کوبلیشن (Coblation) هستند. تکنیک‌های جدید ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند، اما به‌طور معمول درد و خونریزی کمتری برای بیمار ایجاد می‌کنند.

4. پوشش بیمه

بخش زیادی از هزینه عمل لوزه توسط بیمه‌های پایه و تکمیلی پرداخت می‌شود.

• بیمه‌های پایه (مثل تأمین اجتماعی، سلامت، نیروهای مسلح) معمولاً قسمت عمده هزینه را تقبل می‌کنند.
• بیمه‌های تکمیلی می‌توانند مابقی هزینه‌ها در مراکز خصوصی را نیز پوشش دهند.

5. هزینه‌های جانبی

شامل آزمایش‌های قبل از عمل، داروهای بعد از عمل، و مراقبت‌های احتمالی بستری یا سرپایی.

به طور کلی، هزینه عمل لوزه (با توجه به نوع مرکز درمانی، بیمه و روش جراحی) می‌تواند از چند میلیون تومان در بیمارستان‌های دولتی تا چندین میلیون تومان در مراکز خصوصی متغیر باشد. بهترین راه برای اطلاع دقیق، مشاوره با مطب دکتر سعیدی است که با توجه به شرح حال بیمار اطلاع دقیقی دریافت کنید.

عمل لوزه سوم (آدنوئیدکتومی)

لوزه سوم یا آدنوئید توده‌ای از بافت لنفاوی است که در پشت بینی و بالای حلق (ناحیه پشت کام نرم) قرار دارد. برخلاف لوزه‌های دهانی که قابل مشاهده‌اند، لوزه سوم تنها با آینه‌های مخصوص یا اندوسکوپ بینی دیده می‌شود.

چرا لوزه سوم اهمیت دارد؟

لوزه سوم در کودکان نقش مهمی در دفاع بدن دارد، اما در بعضی موارد بزرگ می‌شود و به‌جای کمک به سیستم ایمنی، باعث مشکلات مختلفی می‌گردد. بزرگی یا التهاب مکرر لوزه سوم می‌تواند منجر به علائم زیر شود:

• گرفتگی و انسداد بینی و تنفس سخت
• خرخر شبانه و وقفه‌های تنفسی در خواب (آپنه خواب)
• تنفس دهانی مزمن (دهان باز هنگام خواب یا بیداری)
• ترشحات پشت حلق و سرفه‌های مداوم
• عفونت‌های مکرر گوش میانی و کاهش شنوایی به علت بسته شدن شیپور استاش

عمل لوزه سوم چگونه انجام می‌شود؟

• جراحی لوزه سوم به نام آدنوئیدکتومی شناخته می‌شود.
• این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی و از راه دهان انجام می‌شود.
• جراح با ابزار مخصوص، لوزه سوم را از پشت بینی خارج می‌کند.
• هیچ برش خارجی یا جای زخم روی پوست باقی نمی‌ماند.
• مدت زمان جراحی کوتاه (حدود ۲۰–۳۰ دقیقه) است و کودک معمولاً همان روز یا روز بعد مرخص می‌شود.

مراقبت‌های بعد از عمل لوزه سوم

• استراحت نسبی و مصرف غذاهای نرم و خنک در روزهای اول توصیه می‌شود.
• کودک ممکن است چند روز گرفتگی بینی یا خون‌آبه خفیف داشته باشد که طبیعی است.
• بهبود تنفس از راه بینی و کاهش عفونت‌های گوش و خرخر شبانه معمولاً خیلی سریع بعد از عمل احساس می‌شود.

فرق عمل لوزه سوم با عمل لوزه معمولی چیست؟

اگرچه هر دو عمل در گروه جراحی‌های گوش، حلق و بینی قرار می‌گیرند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد:

1. محل قرارگیری لوزه‌ها

• لوزه معمولی (دهانی): در دو طرف حلق و پشت زبان قرار دارند و هنگام معاینه دهان به‌راحتی دیده می‌شوند.
• لوزه سوم (آدنوئید): در پشت بینی و بالای حلق (ناحیه نازوفارنکس) واقع شده و با چشم عادی دیده نمی‌شود.

2. علائم و مشکلات ایجاد شده

• بزرگی یا التهاب لوزه‌های دهانی معمولاً باعث گلودردهای مکرر، بلع سخت، آبسه اطراف لوزه و خروپف می‌شود.
• بزرگی لوزه سوم بیشتر منجر به گرفتگی بینی، خرخر شبانه، تنفس دهانی، عفونت‌های گوش میانی و مشکلات شنوایی می‌شود.

3. گروه سنی شایع‌تر

• عمل لوزه دهانی در کودکان و بزرگسالان انجام می‌شود.
• عمل لوزه سوم عمدتاً در کودکان شایع است، چون لوزه سوم معمولاً با افزایش سن کوچک می‌شود و در بزرگسالی کمتر مشکل‌ساز است.

4. روش جراحی

• در هر دو عمل، جراحی از طریق دهان و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و هیچ برش خارجی روی پوست ایجاد نمی‌شود.
• در تانسیلکتومی (لوزه دهانی): لوزه‌های دو طرف گلو برداشته می‌شوند.
• در آدنوئیدکتومی (لوزه سوم): جراح با ابزار مخصوص لوزه پشت بینی را خارج می‌کند.

5. مراقبت‌ها و نقاهت

• مراقبت‌های بعد از عمل در هر دو شبیه هم است: استراحت، مصرف غذاهای نرم و خنک، پرهیز از فعالیت سنگین و توجه به خونریزی احتمالی.
• با این حال، کودکان بعد از عمل لوزه سوم معمولاً سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنند و بازگشت به زندگی عادی آن‌ها زودتر اتفاق می‌افتد.

عمل لوزه در کودکان

جراحی لوزه یکی از شایع‌ترین عمل‌های گوش و حلق و بینی در دوران کودکی است. کودکان به دلیل سیستم ایمنی در حال رشد و همچنین بزرگی نسبی لوزه‌ها، بیشتر در معرض مشکلات ناشی از لوزه قرار دارند.

چه زمانی عمل لوزه در کودکان لازم است؟

• عفونت‌های مکرر گلو (۵–۶ بار یا بیشتر در سال) همراه با تب و نیاز به آنتی‌بیوتیک.
• بزرگی لوزه‌ها که باعث خرخر شبانه، وقفه‌های تنفسی در خواب (آپنه خواب) یا مشکلات بلع می‌شود.
• بزرگی لوزه سوم که منجر به گرفتگی بینی، تنفس دهانی و عفونت‌های مکرر گوش میانی می‌گردد.
• اختلال رشد و تمرکز ناشی از کمبود خواب یا مشکلات تنفسی شبانه.

روش جراحی در کودکان

• عمل لوزه در کودکان تحت بیهوشی عمومی و از طریق دهان انجام می‌شود.
• هیچ برش خارجی یا جای بخیه روی پوست باقی نمی‌ماند.
• مدت عمل معمولاً کوتاه است (۳۰–۴۵ دقیقه) و کودک معمولاً همان روز یا روز بعد مرخص می‌شود.

مزایای عمل لوزه در کودکان

• بهبود کیفیت خواب و کاهش خرخر شبانه.
• افزایش انرژی و تمرکز در طول روز.
• کاهش ابتلا به عفونت‌های مکرر گلو و گوش.
• کمک به رشد بهتر جسمی و ذهنی کودک.

عمل لوزه در بزرگسالان

اگرچه عمل لوزه بیشتر در کودکان شایع است، اما در برخی بزرگسالان نیز به دلیل مشکلات خاص همچنان ضرورت پیدا می‌کند. در این گروه سنی، شرایط عمل و دوران نقاهت کمی متفاوت از کودکان خواهد بود.

چه زمانی عمل لوزه در بزرگسالان لازم است؟

• عفونت‌های مکرر و مزمن لوزه‌ها که با دارو و آنتی‌بیوتیک بهبود نمی‌یابد.
• آبسه اطراف لوزه (پری‌تونسیلار آبسس) که معمولاً درد شدید و مشکل در بلع ایجاد می‌کند.
• بزرگی لوزه‌ها که باعث اختلال خواب (آپنه خواب)، خروپف شدید یا بلع سخت می‌شود.
• بوی بد دهان مزمن ناشی از تجمع مواد غذایی در شکاف‌های لوزه.
• شک به بدخیمی یا وجود توده مشکوک در لوزه.

روش جراحی در بزرگسالان

• جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
• لوزه‌ها از طریق دهان و بدون برش خارجی برداشته می‌شوند.
• تکنیک‌های مختلف مثل جراحی سنتی، الکتروکوتر یا روش‌های جدیدتر (کوبلیشن و لیزر) بسته به شرایط بیمار قابل استفاده‌اند.

عمل لوزه با لیزر

عمل لوزه با لیزر یکی از روش‌های نوین جراحی است که به جای استفاده از ابزارهای سنتی، با کمک پرتو لیزر انجام می‌شود. در این روش جراح معمولاً تحت بیهوشی عمومی اقدام به برداشتن یا کوچک‌سازی لوزه‌ها می‌کند. لیزر با دقت بالا بافت هدف را برش می‌دهد یا تبخیر می‌کند و همزمان با انعقاد عروق خونی، خونریزی را به حداقل می‌رساند. به همین دلیل مدت زمان عمل کوتاه‌تر است و بسیاری از بیماران همان روز از بیمارستان مرخص می‌شوند.

از مهم‌ترین مزایای عمل لوزه با لیزر می‌توان به خونریزی کمتر حین عمل، درد کمتر در روزهای بعد از جراحی، بهبودی سریع‌تر و دقت بالای جراح اشاره کرد. با این حال، این روش در همه بیماران قابل استفاده نیست و در مواردی که لوزه‌ها بسیار بزرگ یا دارای بافت فیبروتیک باشند، ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد کند. علاوه بر این، هزینه عمل لوزه با لیزر معمولاً بیشتر از جراحی سنتی است.

مراقبت‌های بعد از این عمل تفاوت چندانی با سایر روش‌ها ندارد. بیمار باید چند روز استراحت کافی داشته باشد، از غذاهای نرم و خنک استفاده کند و از فعالیت‌های سنگین پرهیز نماید. همچنین مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک و توجه به علائم هشدار مانند خونریزی یا تب اهمیت زیادی دارد.

به طور کلی، عمل لوزه با لیزر روشی مدرن، ایمن و کم‌عارضه است که می‌تواند روند بهبودی را تسهیل کند. انتخاب روش جراحی مناسب اما باید همیشه توسط متخصص گوش، حلق و بینی و با در نظر گرفتن شرایط فردی بیمار صورت گیرد.

عوارض عمل لوزه

عمل لوزه و آدنوئیدکتومی، یک جراحی ایمن و کم‌خطر است اما مانند هر جراحی دیگر، جراحی آدنوئیدکتومی و تانسیلکتومی ممکن است خطرات و عوارض غیر قابل پیش‌بینی به همراه داشته باشد. از آنجا که واکنش افراد به عمل جراحی، بیهوشی و نتایج بهبودی متفاوت است؛ در نتیجه نمی‌توان با اطمینان در مورد نتایج یا عوارض احتمالی جراحی تانسیلکتومی و آدنوئیدکتومی صحبت کرد. علاوه بر این، نتایج جراحی به شرایط پزشکی فرد نیز بستگی دارد. ^{Risks of Tonsilectomy}

عوارض شایع و موقت

پس از جراحی، بیشتر بیماران دچار گلودرد و مشکل در بلع می‌شوند که طبیعی است و به مرور برطرف می‌گردد. درد ممکن است به گوش‌ها نیز انتشار پیدا کند. همچنین در چند روز اول بوی نامطبوع دهان و وجود لایه سفیدرنگ روی محل جراحی مشاهده می‌شود که بخشی از روند ترمیم است.

خونریزی

خونریزی می‌تواند در حین عمل یا در روزهای بعد اتفاق بیفتد. خونریزی خفیف معمولاً طبیعی است، اما در صورت خونریزی شدید یا مکرر باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

عفونت

احتمال بروز عفونت محل جراحی وجود دارد، هرچند نادر است. تب بالا، درد شدید یا ترشحات چرکی از علائم هشدار هستند و نیاز به بررسی پزشکی دارند.

مشکلات موقت صدا

بعضی بیماران بعد از عمل تغییرات موقتی در صدا یا حالت بینی‌گرفتگی هنگام صحبت را تجربه می‌کنند که معمولاً طی چند هفته برطرف می‌شود.

در مجموع، بیشتر عوارض عمل لوزه موقتی و قابل کنترل هستند و با مراقبت‌های صحیح بعد از عمل، روند بهبودی بدون مشکل پیش خواهد رفت.

چه کسی واجد شرایط جراحی تانسیلکتومی و آدنوئیدکتومی است؟

علائم رایج التهاب لوزه، گلودرد، تب، سردرد، کاهش اشتها، درد هنگام قورت دادن و قرمزی گلو است. علائم التهاب آدنوئید نیز تنفس پر سر و صدا یا تنفس از طریق دهان، خروپف، صدای تو دماغی یا بند آمدن تنفس در طول شب است. تصمیم برای انجام جراحی اغلب بر اساس تکرار و شدت علائم گرفته می‌شود. هنگامی که التهاب لوزه یا آدنوئید باعث ایجاد موارد زیر شود؛ پزشک احتمالاً عمل تانسیلکتومی و آدنوئیدکتومی را پیشنهاد خواهد داد:

• عفونت مکرر: حداقل هفت بار در یک سال گذشته، حداقل پنج بار در سال در طول دو سال گذشته یا حداقل سه بار در سال در طول سه سال گذشته.
• مشکل تنفسی چه در بیداری و چه در خواب
• قورت دادن همراه با دشواری
• سنگ لوزه
• تومور در گلو یا مجرای بینی
• خونریزی لوزه‌ها^{Who needs Tonsilectomy}

عمل لوزه با دکتر سعیدی

دکتر معصومه سعیدی، جراح و متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) و جراح سر و گردن، عمل لوزه را به صورت منظم در بزرگسالان و کودکان انجام می‌دهد. این جراحی شامل برداشتن لوزه‌های دهانی و همچنین لوزه سوم (آدنوئید) است. با توجه به مراجعات بیماران، در طول هر هفته چندین عمل لوزه توسط دکتر سعیدی انجام می‌شود. این اعمال بسته به شرایط بیمار می‌تواند شامل جراحی لوزه معمولی یا لوزه سوم باشد.

سوالات متداول در مورد عمل لوزه و آدنوئیدکتومی