برداشتن تومورهای پارافارنژال: روش ها، خطرات و مراقبتها
تومورهای پارافارنژال تودههایی هستند که در فضای پارافارنژال، ناحیهای در نزدیکی حلق و کنار غدد بزاقی، رشد میکنند. این تومورها میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند و به دلیل موقعیت حساسشان، درمان آنها نیازمند دقت و تخصص بالاست. جراحی اصلیترین روش برای برداشتن این تومورها محسوب میشود، اما انتخاب نوع جراحی به اندازه، نوع و محل تومور بستگی دارد. در این مقاله، به بررسی روشهای برداشتن تومورهای پارافارنژال، خطرات احتمالی، روند بهبودی و نکات مراقبتی میپردازیم تا اطلاعات جامعی برای بیماران و خانوادههایشان فراهم کنیم.
تومورهای پارافارنژال چیست؟
فضای پارافارنژال ناحیهای مثلثی در عمق گردن است که در مجاورت حلق، غده پاروتید و عروق و اعصاب مهم قرار دارد. تومورهای این ناحیه اغلب از غدد بزاقی (مثل آدنوم پلئومورفیک)، اعصاب (مثل شوانوما) یا بافتهای دیگر منشأ میگیرند. حدود 80 درصد این تومورها خوشخیم هستند، اما تومورهای بدخیم مانند کارسینومها نیز ممکن است دیده شوند. به دلیل نزدیکی به ساختارهای حیاتی مثل عصب صورتی یا شریان کاروتید، برداشتن این تومورها چالشبرانگیز است و نیاز به جراح متخصص گوش، حلق و بینی یا سر و گردن دارد.
روشهای جراحی برای برداشتن تومورهای پارافارنژال
جراحی اصلیترین روش درمان تومورهای پارافارنژال است. بسته به ویژگیهای تومور، جراح یکی از روشهای زیر را انتخاب میکند:
-
جراحی باز (Open Surgery)
در این روش، برشهایی در گردن یا زیر فک ایجاد میشود تا جراح به تومور دسترسی پیدا کند. این روش برای تومورهای بزرگ یا مواردی که به ساختارهای مجاور نفوذ کردهاند مناسب است. گاهی ممکن است نیاز به باز کردن فک باشد، بهویژه در تومورهای پیشرفته. -
جراحی اندوسکوپیک
این روش کمتهاجمی از ابزارهای کوچک و دوربین استفاده میکند که از طریق دهان یا برشهای کوچک وارد میشوند. جراحی اندوسکوپیک برای تومورهای کوچکتر مناسب است و دوره نقاهت کوتاهتری دارد. -
جراحی با کمک ربات
در برخی مراکز پیشرفته، از سیستمهای رباتیک برای دقت بیشتر در برداشتن تومورها استفاده میشود. این روش به جراح امکان مانور بهتر در فضاهای تنگ را میدهد و خطر آسیب به اعصاب را کاهش میدهد. -
ترکیب با پرتودرمانی یا شیمیدرمانی
در موارد بدخیم یا تومورهایی که کاملاً قابلجراحی نیستند، پرتودرمانی یا شیمیدرمانی بهعنوان مکمل جراحی استفاده میشود. این روشها به کاهش اندازه تومور یا از بین بردن سلولهای باقیمانده کمک میکنند.
خطرات و عوارض جراحی
جراحی تومورهای پارافارنژال به دلیل نزدیکی به اعصاب و عروق حیاتی ممکن است با خطراتی همراه باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:
-
آسیب به عصب صورتی: این عصب کنترل حرکات صورت را بر عهده دارد و آسیب به آن میتواند باعث فلج موقت یا دائم صورت شود.
-
خونریزی: نزدیکی به شریان کاروتید خطر خونریزی را افزایش میدهد.
-
عفونت: هر جراحی ممکن است با خطر عفونت همراه باشد، بهویژه در ناحیه گردن.
-
مشکلات بلع یا گفتار: اگر تومور به حلق یا اعصاب مرتبط نزدیک باشد، ممکن است پس از جراحی مشکلاتی در بلع یا گفتار ایجاد شود.
-
عود تومور: در تومورهای بدخیم، احتمال بازگشت تومور وجود دارد، بهویژه اگر برداشت کامل نباشد.
برای کاهش این خطرات، انتخاب جراح با تجربه و استفاده از تکنیکهای پیشرفته مثل تصویربرداری حین جراحی ضروری است.

روند بهبودی پس از جراحی
دوره نقاهت پس از جراحی به روش جراحی، اندازه تومور و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. نکات کلیدی در روند بهبودی عبارتند از:
-
بستری در بیمارستان: بیماران معمولاً 2 تا 7 روز پس از جراحی باز در بیمارستان میمانند، اما در جراحی اندوسکوپیک ممکن است همان روز مرخص شوند.
-
درد و تورم: درد و تورم در ناحیه گردن یا صورت شایع است و با داروهای مسکن کنترل میشود.
-
رژیم غذایی: بیماران ممکن است ابتدا رژیم مایعات داشته باشند و بهتدریج به غذاهای نرم و سپس عادی برگردند.
-
فعالیت بدنی: فعالیتهای سنگین تا 4-6 هفته پس از جراحی ممنوع است، اما پیادهروی سبک توصیه میشود.
-
پیگیری منظم: ویزیتهای منظم با پزشک برای بررسی بهبودی و احتمال عود تومور ضروری است.
نکات مراقبتی برای بیماران
برای تسریع بهبودی و کاهش عوارض، بیماران باید نکات زیر را رعایت کنند:
-
رعایت بهداشت دهان و گردن: شستشوی دهان با محلولهای ضدعفونیکننده و تمیز نگه داشتن محل برش.
-
اجتناب از سیگار و الکل: این مواد میتوانند روند بهبودی را مختل کنند.
-
مصرف داروها طبق دستور پزشک: آنتیبیوتیکها و مسکنها باید بهطور دقیق مصرف شوند.
-
توجه به علائم هشدار: تب، خونریزی شدید، یا ضعف در حرکات صورت باید فوراً به پزشک گزارش شود.
-
حمایت روانی: جراحی در ناحیه سر و گردن میتواند استرسزا باشد، بنابراین صحبت با مشاور یا گروههای حمایتی مفید است.
سوالات متداول
آیا همه تومورهای پارافارنژال نیاز به جراحی دارند؟
خیر، در موارد نادر که تومور کوچک و بدون علامت است، ممکن است پزشک نظارت دورهای را توصیه کند.
جراحی تومورهای پارافارنژال چقدر طول میکشد؟
بسته به پیچیدگی، جراحی ممکن است بین 2 تا 6 ساعت طول بکشد.
آیا جای زخم جراحی باقی میماند؟
در جراحی باز، جای زخم ممکن است قابلمشاهده باشد، اما در روشهای اندوسکوپیک معمولاً زخمها حداقل هستند.