فلج بل چییست و چگونه درمان میشود
فلج بل (Bell’s palsy)، که گاهی به اشتباه فلج بلز نیز خوانده میشود، عارضه‌ای است که باعث ضعف یا فلج موقتی عضلات صورت میشود و اغلب زمانی رخ می‌دهد که عصب کنترل‌کننده عضلات صورت ملتهب، متورم یا فشرده شود. فلج بل را به دلیل ناشناخته بودن علت دقیق آن فلج صورت ایدیوپاتیک (Idiopathic facial palsy) نیز می‌گویند.
این وضعیت باعث افتادگی یا سفت شدن یک طرف صورت شما میشود و ممکن است برای بیمار هنگام لبخند زدن یا بستن چشم مشکل ایجاد کند. در بیشتر موارد، فلج بل موقتی است و علائم آن معمولاً پس از چند هفته برطرف میشود.
اگرچه فلج بل در هر سنی ممکن است رخ دهد، این بیماری بیشتر در افراد 16 تا 60 ساله دیده میشود. فلج بل به افتخار آناتومیست اسکاتلندی چارلز بل نامگذاری شده است که به عنوان اولین پزشک به تشریح این بیماری پرداخت.
علائم فلج بل چیست؟
از آنجا که عملکرد عصب صورت بسیار زیاد و بسیار پیچیده است، آسیب به عصب یا اختلال در عملکرد آن می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. علائم فلج بل از فردی به فرد دیگر متفاوت است و شدت آن از ضعف خفیف تا فلج کامل متغیر می‌باشد. شایع‌ترین علامت ضعف ناگهانی یک طرف صورت است.
علائم فلج بل اغلب یک تا دو هفته پس از سرماخوردگی، عفونت گوش یا چشم خود را بروز می‌دهند . این عارضه معمولاً به طور ناگهانی رخ می‌دهد و ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب، غذا خوردن یا نوشیدن متوجه آن شوید.
فلج بل با ایجاد افتادگی در یک طرف صورت و عدم توانایی در باز یا بستن چشم در قسمت آسیب‌دیده مشخص میشود. در موارد نادر، فلج بل ممکن است هر دو طرف صورت شما را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم و نشانه‌های دیگر فلج بل عبارتند از:
- تراوش آب دهان
- مشکل در خوردن و آشامیدن
- عدم توانایی در تغییر حالت چهره مانند لبخند زدن یا اخم کردن
- ضعف صورت
- گرفتگی عضله صورت
- خشکی چشم و دهان
- سردرد
- حساسیت به صدا
- حساسیت چشم
- درد اطراف فک یا داخل یا پشت گوش در سمت آسیب دیده
- از بین رفتن حس چشایی
- تغییر در میزان اشک و بزاق تولیدی
در صورت بروز هر یک از این علائم بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید زیرا این علائم مشابه موارد جدی مانند سکته مغزی یا تومور مغزی هستند.
چه عواملی باعث فلج بل میشود؟
عصب صورت بیشتر عضلات صورت و قسمت‌های گوش را کنترل می‌کند. عصب صورت از میان شکاف باریک استخوان از مغز به صورت می‌رسد. اگر عصب صورت ملتهب شود، این امر باعث آسیب زدن به پوشش محافظ عصب میشود. با آسیب دیدن پوشش محافظ عصب ممکن است سیگنال‌های فرستاده شده از مغز به عضلات صورت به درستی منتقل نشوند و منجر به ضعیف یا فلج شدن عضلات صورت شود که در این صورت فلج بل رخ داده است.
فلج بل به دلیل متورم یا فشرده شدن عصب هفتم مغزی رخ می‌دهد. علت دقیق این آسیب ناشناخته است، اما بسیاری از محققان پزشکی معتقدند که به احتمال زیاد این عارضه ناشی از عفونت ویروسی است.
ویروس‌ها و باکتری‌های مرتبط با فلج بل عبارتند از:
- هرپس سیمپلکس، که باعث تبخال و تبخال دستگاه تناسلی میشود.
- HIV، که به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند.
- سارکوئیدوز، که باعث التهاب اعضای بدن میشود.
- ویروس هرپس زوستر، که منجر به آبله مرغان و زونا میشود.
- ویروس Epstein-Barr، که باعث ایجاد مونونوکلئوز میشود.
- بیماری لایم، که یک عفونت باکتریایی است که توسط کنه‌های آلوده ایجاد میشود.
- عفونت‌های سیتومگالوویروس
- بیماری‌های تنفسی (آدنو ویروس)
- سرخک آلمانی (سرخچه)
- اوریون (ویروس اوریون)
- آنفلوانزا (آنفلوانزای B)
- بیماری دست و پا و دهان (ویروس کوکساکی)
عوامل دیگر عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- جراحت
- سموم
- سندرم گیلن باره
- میاستنی گراویس
- ام‌اس
عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به فلج بل چیست؟
خطر ابتلا به فلج بل برای افرادی که:
- باردار هستند
- دیابت دارند
- عفونت ریه دارند
- سابقه خانوادگی این بیماری را دارند
بیشتر از سایرین است.
چگونه فلج بل تشخیص داده میشود؟
پزشک ابتدا با معاینه میزان ضعف عضلات صورت را تعیین می‌کند. هم‌چنین او از فرد بیمار سوالاتی مانند زمان بروز علائم می‌پرسد.
پزشک هم‌چنین می‌تواند از آزمایشات مختلف برای تشخیص فلج بل استفاده کند. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون برای بررسی وجود عفونت باکتریایی یا ویروسی باشد. علاوه بر این، ممکن است پزشک از MRI یا CT اسکن برای بررسی اعصاب صورت فرد بیمار نیز استفاده کند.
فلج بل چگونه درمان میشود؟
در بیشتر موارد، فلج بل بدون درمان بهبود می‌یابد. با این حال، ممکن است چندین هفته یا ماه طول بکشد تا عضلات صورت قدرت طبیعی خود را بازیابند.
درمان‌های زیر ممکن است در بهبود فلج بل کمک کنند:
دارو
- داروهای کورتون که التهاب را کاهش می‌دهند.
- داروی ضد ویروس یا ضد باکتری در صورتی که ویروس یا باکتری باعث فلج بل شده باشند.
- داروهای مسکن بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن، که می‌توانند به تسکین درد خفیف کمک کنند.
- قطره چشم
- پردنیزولون: درمان با هورمونی به نام پردنیزولون می‌تواند بهبودی را تسریع کند. طبق تحقیقات، در صورت تجویز پردنیزولون ظرف 72 ساعت پس از شروع عارضه، می‌توان شدت و بروز علائم را پس از 12 ماه به طور قابل توجهی کاهش داد. این استروئید باعث کاهش التهاب میشود و به تسریع بهبودی عصب آسیب‌دیده کمک می‌کند. پردنیزولون از ترشح موادی در بدن که باعث التهاب می‌شوند مانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها جلوگیری می‌کند.
درمان خانگی
- قرار دادن یک حوله گرم و مرطوب روی صورت برای تسکین درد
- ماساژ صورت
- تمرینات فیزیوتراپی برای تحریک عضلات صورت
- استفاده از پد چشمی (برای چشم‌های خشک)
چنانچه فرد به فلج بل شدید دچار شده باشد، این روش‌ها نیز پیشنهاد میشود:
شکلک درمانی
این روش نوعی فیزیوتراپی است که به بیمار یک سری تمرینات برای تقویت عضلات صورت آموزش داده میشود. این نوع درمان معمولاً منجر به هماهنگی بیشتر و دامنه حرکتی وسیع‌تری در عضلات صورت میشود.
جراحی پلاستیک
این روش می‌تواند باعث بهبود ظاهر و تقارن صورت شود، اما با این وجود، جراحی پلاستیک مشکل عصب را درمان نمی‌کند.
بوتاکس
تزریق بوتاکس در ناحیه آسیب دیده صورت می‌تواند باعث شل شدن عضلات صورت و کاهش انقباضات ناخواسته عضلانی شود.
برخی از افراد ممکن است از روش‌های درمانی جایگزین برای درمان فلج بل استفاده کنند، اما تاثیر این روش‌ها در بهبودی فلج بل هنوز ثابت نشده است. این درمان‌ها شامل موارد زیر است:
- یوگا
- طب سوزنی
- تحریک الکتریکی
- بیوفیدبک یا پس‌خوراند زیستی
- ویتامین درمانی، از جمله B12 ، B6 و ماده معدنی روی (زینک)
عوارض احتمالی فلج بل چیست؟
اکثر افرادی که یک دوره به فلج بل مبتلا می‌شوند بدون عارضه کاملا بهبود می‌یابند. با این حال، احتمال به وجود آمدن عوارض در موارد شدیدتر فلج بل هست. این عوارض شامل موارد زیر است:
- احتمال آسیب رسیدن به عصب هفتم مغزی، عصب کنترل‌کننده عضلات صورت، وجود دارد.
- احتمال خشکی بیش از حد چشم که منجر به عفونت چشم، زخم یا حتی کوری میشود.
- احتمال ابتلا به سینکینزیس، وضعیتی که در آن حرکت یک قسمت از بدن باعث حرکت غیرارادی قسمت دیگر میشود، وجو دارد. به عنوان مثال، هنگام لبخند زدن ممکن است چشم شما بسته شود.
دوران نقاهت فلج بل
زمان بهبودی ممکن است بسته به شدت آسیب عصبی متفاوت باشد. به طور کلی، افراد می‌توانند ظرف دو هفته پس از شروع اولیه علائم، نشانه‌های بهبودی را مشاهده کنند. بیشتر آن‌ها در طی سه تا شش ماه بهبود می‌یابند، اما برای افرادی که دچار فلج بل شدیدتری هستند ممکن است این مدت طولانی‌تر باشد. در موارد نادر، علائم ممکن است ادامه یابد یا دائمی باشد.
در صورت مشاهده علائم فلج بل بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. درمان سریع می‌تواند منجر به تسریع زمان بهبودی شما شود و از بروز هرگونه عارضه جلوگیری کند.